Dział: Studium przypadku

When I don’t know what to say1

Kiedy nie wiem, co powiedzieć… zwracam się 
do innych uczestników spotkania: do członków rodziny, do koterapeutów… Prawie zawsze dzięki temu otwiera się nowa przestrzeń, nowa droga. Pytanie, zwłaszcza pytanie cyrkularne (to moje ulubione narzędzie) działa jak klucz do nieotwartych jeszcze drzwi. Kiedy nie wiem, 
co się dzieje, dzielę się niewiedzą. Kiedy nie wiem, 
jak zatrzymać niekonstruktywne działanie – 
dzielę się bezradnością. Czasami to działa, 
a czasami nie. Wtedy muszę 
zrezygnować.

Psychoterapia skoncentrowana na przeniesieniu jest modelem psychoterapii przeznaczonym do leczenia pacjentów z zaburzeniem osobowości borderline. Termin borderline do niedawna był synonimem „trudnego pacjenta”, którego charakteryzowała impulsywność, wahania nastroju, trudność w utrzymaniu stałych satysfakcjonujących relacji romantycznych, trudności w obszarze seksualnym, występujące na kontinuum od całkowitego zahamowania seksualności do podejmowania przypadkowych, intensywnych kontaktów seksualnych. Często u tego typu pacjentów współwystępowało uzależnienie od substancji psychoaktywnych i/lub zaburzenia odżywiania. Jak opisuje Kernberg: „W ujęciu dynamicznym pacjentów tych charakteryzowała kondensacja edypalnych i preedypalnych konfliktów, których psychogenna natura leżała w podfazie ponownego zbliżenia (Mahler, 1972, 1979; Mahler, Bergman, Pine, 1975)” (Kernberg, 2005, s. 16).

Terapia poznawczo-behawioralna oparta na konceptualizacji przypadku to empiryczne, oparte na testowaniu hipotez podejście do leczenia – terapeuta i klient współpracują ze sobą, by opisać, a później wyjaśnić mechanizmy zgłoszonych do terapii problemów. Proces ten obejmuje trzy kluczowe elementy: ocenę, sformułowanie przypadku i interwencję. Informacje uzyskane podczas oceny służą do opracowania sformułowania będącego hipotezą dotyczącą przyczyn i mechanizmów problemów klienta, wykorzystywaną jako podstawa interwencji. W miarę postępu leczenia terapeuta powraca do fazy oceny, monitorując proces i postępy terapii oraz wykorzystując nowe dane do aktualizacji sformułowania i planu leczenia w razie potrzeby (Kuyken i wsp., 2024; Persons, Tompkins, 2022). Proces tworzenia konceptualizacji przypadku składa się z szeregu kroków, których ilustracją jest poniższe studium przypadku.

Dostosowanie oddziaływania terapeutycznego do możliwości pacjenta jest konieczne w przypadku złożonej psychopatologii i gdy nasilone objawy mogą zagrażać jego życiu lub zdrowiu. W niniejszym artykule został opisany przykład wykorzystania metody przedłużonej ekspozycji Edny B. Foa (1986) w terapii PTSD.

W terapii dialektyczno-behawioralnej mianem kryzysu określamy sytuacje, które wyzwalają silne, trudne emocje oraz potencjalnie negatywne konsekwencje. Zazwyczaj są to sytuacje krótkotrwałe, jednak wytwarzające silną presję na natychmiastowe rozwiązanie lub poszukiwanie ulgi. U osób ze skłonnością do dysregulacji emocjonalnej takie sytuacje często wiążą się z przeżywaniem silnych impulsów do zachowań (auto)destrukcyjnych, takich jak zażywanie substancji psychoaktywnych, samouszkodzenia, wchodzenie w konflikty interpersonalne itd. Chociaż kryzysy są z definicji sytuacjami krótkotrwałymi, należy pamiętać, że w przypadku osób z zaburzeniem osobowości z pogranicza przeżywanie kryzysów jest niejako wpisane w model zaburzenia – można wręcz powiedzieć, że osoby te znajdują się przewlekle w stanie nieuniknionego kryzysu. 

Celem niniejszego szkicu jest prezentacja typowego uczestnika Family Connections i procesu zmiany, jaki zachodzi u tej osoby w trakcie 12 tygodni trwania treningu. Doświadczenia uczestników są zasadniczo podobne, stąd zdecydowano się połączyć ze sobą relacje wielu uczestników, aby stworzyć dwie – może nieistniejące realnie, ale reprezentatywne – „osoby”, które biorą udział w spotkaniach FC, chcąc nauczyć się lepiej radzić sobie z wyzwaniami życia z osobą z BPD. 
 

Depresja to powszechna i wyniszczająca choroba. Skala występowania zaburzeń depresyjnych o różnym nasileniu jest bardzo duża. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) choruje na nią ponad 280 mln ludzi (ok. 3,8% populacji światowej). Na depresję choruje 5% osób dorosłych i 5,7% osób w wieku 60 lat i więcej. Z roku na rok wzrasta też liczba przypadków depresji u dzieci i młodzieży.

Historia powstania terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach wiąże się bezpośrednio z pracą z rodzinami, jaką Steve de Shazer oraz Insoo Kim Berg, twórcy tego podejścia, podejmowali od początku swojej aktywności terapeutycznej (De Shazer, 1982).