Możemy szeroko poszukiwać idei poznawczych w teoriach filozofów i modelach widzenia świata, które zakładały rolę rozumu jako tworu interpretującego i kreującego zjawiska zachodzące w świecie zewnętrznym (Sokrates, Pascal, Kartezjusz), ale prawdziwych początków psychoterapii poznawczo-behawioralnej musimy poszukać w XX w.
Dział: Temat numeru
Pacjenci z zaburzeniem osobowości borderline (BPD) żyją w piekielnej pułapce – klaustrofobicznej, bezlitosnej przestrzeni, gdzie ból wydaje się nie do zniesienia, a każda próba ucieczki kończy się niepowodzeniem. Doświadczają skrajnego cierpienia psychicznego, w którym codzienność staje się nie do wytrzymania, a jedyną drogą ucieczki, którą dostrzegają, jest śmierć. Przez długi czas sądzono, że nie ma dla nich ratunku – aż do chwili, gdy Marsha Linehan stworzyła przełomowy program terapeutyczny. Tak narodziła się terapia dialektyczno-behawioralna (DBT), przywracając nadzieję tym, którzy już ją stracili.
W dzisiejszym, szybko zmieniającym się społeczeństwie stoimy w obliczu ciągle rosnącej presji robienia wszystkiego szybciej, lepiej. Dodatkowy niepokój może generować zmieniająca się sytuacja geopolityczna. W tych okolicznościach poszukiwanie wewnętrznego spokoju i szczęścia jest ważniejsze niż kiedykolwiek wcześniej. W ostatnich latach tradycyjna, ale uwspółcześniona praktyka zwana „mindfulness” zyskuje na popularności w kulturze zachodniej.
Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach (PSR, ang. Solution Focused Approach – SFA) jest wyraźnie umiejscowione w ramach epistemologii systemowej. Steve de Shazer oraz Insoo Kim Berg – twórcy i liderzy ośrodka terapeutycznego z Milwaukee, w ramach którego powstawało to podejście, szkolili się w Mental Research Institute w Palo Alto w Kaliforni. Zetknęli się tam z myśleniem systemowym, które wywarło na nich niewątpliwy wpływ. Źródła inspiracji do powstania podejścia skoncentrowanego na rozwiązaniach stanowiły między innymi idee systemów cybernetycznych, pomysły G. Batesona, a szczególnie J. Weaklanda (Szczepkowski, 2023). W terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach (TSR, ang. Solution Focused Brief Therapy – SFBT) nadal obecne są idee strategicznej terapii krótkoterminowej wypracowane w MRI (McKergow, 2021).
Doświadczenie lęku czy niepokoju jest powszechnym doświadczeniem wszystkich ludzi i niejako przynależy do egzystencji człowieka. Jednak doświadczenie nasilonego, nagłego ataku lęku o dużej dynamice przeżyć, który nie jest uzasadniony żadnymi okolicznościami zewnętrznymi, połączonego często z objawami somatycznymi, jest atakiem paniki.
Depresja lekooporna (TRD, ang. Treatment-Resistant Depression) jest jedną z najbardziej złożonych form depresji w praktyce klinicznej. Definiuje się ją jako stan, w którym pacjent nie reaguje na przynajmniej dwa różne, dobrze dobrane kursy leków przeciwdepresyjnych podawanych w odpowiednich dawkach przez wystarczająco długi czas.
Zjawisko nadużywania czy uzależnienia od substancji psychoaktywnych towarzyszy nam od wieków – jednak postrzeganie jego etiologii czy konsekwencji przechodziło przez ten czas wiele rewolucyjnych oraz ewolucyjnych zmian. Najważniejszą było chyba włączenie tego problemu do sfery psychologii klinicznej
Zaburzenie osobowości cechuje się problemami w funkcjonowaniu różnych aspektów siebie (tożsamości, poczucia własnej wartości, adekwatnego obrazu siebie, samokierowania itp.) i/lub dysfunkcjami interpersonalnymi (np. niemożnością lub trudnościami w tworzeniu i utrzymaniu stabilnych i dojrzałych, satysfakcjonujących relacji, trudnościami w empatii i zarządzaniem konfliktem) trwającymi nieprzerwanie przez dłuższy czas (2 lata lub więcej).
Człowiek jest istotą biopsychospołeczną, dlatego problem otyłości ma charakter interdyscyplinarny, zarówno pod względem jego złożonych przyczyn, jak również konsekwencji mających związek z wieloma ważnymi obszarami funkcjonowania zawodowego, społecznego, zdrowotnego i psychicznego.
Już dawno temu odkryto siłę grup w szeroko rozumianej pomocy psychologicznej. Osoba nieprzeszkolona w tym zakresie mogłaby sądzić, że zarówno terapia grupowa, jak i superwizja grupowa to „uboższe” odmiany pracy w porównaniu do terapii indywidualnej. Takie myślenie najczęściej idzie w parze z wyobrażeniem, że terapia lub superwizja grupowa to nic innego jak praca z pojedynczą osobą w obecności biernie oczekujących lub gorzej – aktywnie oceniających pozostałych uczestników. Takie myślenie i sposób pracy terapeuty czy superwizora pracującego z grupami byłoby oczywistym zaprzepaszczeniem potężnego akceleratora zmiany i rozwoju, jakim są zasoby uczestników grupy, oraz zjawisk, które dzieją się w tzw. małych grupach społecznych (Bernard, 1999).
„Przebieg procesu rozwoju i osiągnięcia rozwojowe to rezultat różnorodnych interakcji jednostki z otoczeniem. Każdorazowa zmiana wymagań otoczenia fizycznego i społecznego tworzy nową sytuację psychologiczną, w której konieczne jest – aby sobie z nimi poradzić – opanowanie nowych kompetencji. Z kolei opanowanie nowych kompetencji powoduje zwrotnie spostrzeganie jednostki przez siebie i przez otoczenie jako bardziej kompetentnej niż wcześniej i zmianę wymagań oraz oczekiwań wobec siebie (oczekiwania wewnętrzne) i względem niej (oczekiwania zewnętrzne)” (Grzegorzewska, Cierpiałkowska, Borkowska, 2020: 64).