Powtarzające się napady mają kilka charakterystycznych cech:
- nie są spowodowane konkretną sytuacją, ale osoba ich doświadczająca bardzo szybko uczy się unikania miejsc i sytuacji, w których ich doświadcza;
- ich przeżywanie powoduje stałe zaabsorbowanie objawami ciała oraz nadmierne monitorowanie jego funkcjonowania;
- doświadczenie to uruchamia katastroficzne myślenie w postaci strachu przed śmiercią, utratą panowania nad sobą oraz przed następnymi napadami lęku;
- osoba ich doświadczająca uruchamia strategie mające na celu utrzymanie komfortu samopoczucia i bezpieczeństwa.
Po ustąpieniu napadu, który typowo trwa 10–20 minut, pojawia się stan wyczerpania oraz lęku o niskim nasileniu, określanego nieraz jako „osad lękowy”. Typowe jest również utrzymywanie się lęku antycypacyjnego określanego jako „strach przed strachem”. Osoby o dużej wrażliwości na lęk skłonne są do katastroficznych, błędnych interpretacji doświadczenia cielesnego, trudniej akceptują lęk oraz łatwiej uruchamiają aktywności zmierzające do zabezpieczenia się przed takim doświadczeniem. Napady paniki mogą występować razem z agorafobią, tj. lękowym unikaniem sytuacji, z których ucieczka jest niemożliwa lub pomoc w razie paniki będzie nieosiągalna (jazda autobusem, robienie zakupów, przebywanie w tłumie) i osoba doświadczająca takiego napadu może być przedmiotem potencjalnej uwagi innych. U większości osób napady paniki zapoczątkowują agorafobię.
Pojawienie się lęku, a nawet paniki, w sytuacji realnego zagrożenia (np. zagrożenie przemocą lub ostrym narzędziem) jest naturalną reakcją i nie może być powodem rozpoznania napadów paniki. W takiej sytuacji jest wyraźny związek czasowy między traumatycznym zdarzeniem a uczuciem lęku; w sferze przeżyć obecne jest konkretne zdarzenie; po jego przeminięciu niepokój i lęk w większości samorzutnie ustępują. Podobnie wystąpienie pojedynczego napadu lęku nie stanowi podstawy do rozpoznania napadów paniki.
Większość osób doświadczających napadów paniki zaczyna poszukiwanie pomocy od interwencji medycznych, dzięki czemu wykonane badania dodatkowe (badania pracowniane, EKG, EEG, KT itp.) pozwalają z dużą dozą prawdopodobieństwa na wykluczenie somatycznego tła zaburzeń. Jednocześnie dotychczasowe doświadczenia pacjenta stanowią wyzwanie podczas zbierania wstępnego wywiadu, ponieważ będzie on miał tendencję do nadmiernie szczegółowego, chronologicznego przedstawiania sekwencji wydarzeń medycznych, których końcowe efekty są już znane. Zadaniem terapeuty jest uzyskanie niezbędnych informacji pozwalających na wykluczenie tła somatycznego, a jednocześnie ograniczenie dramatycznej nieraz koncentracji na wybranych aspektach funkcjonowania ciała.
Przy poszukiwaniu somatycznej etiologii doświadczenia paniki zwraca się szczególną uwagę na badania w kierunku nadczynności tarczycy, obecność przewlekłej i źle kontrolowanej choroby (np. napady hipoglikemii w cukrzycy), wywiad dotyczący obecności guza chromochłonnego nadnerczy (guz nadnerczy produkujący nadmierne ilości noradrenaliny), wypadania płatka zastawki dwudzielnej itp.
Usunięcie somatycznego podłoża napadów paniki nie powoduje ich ustąpienia, ponieważ błędne koło lęku zostało już uruchomione, ale stanowi niezbędny warunek skutecznej pracy terapeutycznej.
Używanie substancji lub leków może powodować pojawianie się l...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
