Symptomy współuzależnienia
Pomimo braku konsensusu w zakresie definicji współuzależnienia znawcy przedmiotu są zgodni co do symptomów służących do rozpoznania interesującego nas zjawiska. Należy jednak podkreślić, że termin ten dotychczas nie znalazł swojego odzwierciedlenia w międzynarodowej klasyfikacji chorób psychicznych ICD i amerykańskiej DSM (Margasiński, 2011). Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż teorie próbujące ujmować je w kategoriach choroby czy zaburzenia osobowości nie uzyskały wystarczającego poparcia.
Do najczęściej rozpoznawanych symptomów zalicza się: nadmierny przymus kontrolowania siebie i innych ludzi oraz uzależnianie poczucia własnej wartości od zdolności do wpływania na myśli, uczucia i zachowania innych osób; problemy w obrębie określenia i respektowania wewnętrznych i zewnętrznych granic psychologicznych w kontaktach z innymi ludźmi; tendencję do funkcjonowania w bliskich relacjach z osobami o zaburzonej osobowości i nadużywającymi substancji chemicznych; zaburzenia w sferze emocjonalnej przejawiające się m.in. we wzmożonej czujności emocjonalnej, trudnościach w kontrolowaniu emocji czy też stanach depresyjnych i lękowych.
Terapia problemów wynikających ze współuzależnienia
Ponieważ długotrwałe życie z osobą nadużywającą alkoholu należy do tego rodzaju doświadczeń, które przysparzają wielu cierpień i problemów odciskających swoje piętno zarówno na psychice, jak i społecznym funkcjonowaniu domowników, ich powrót do psychospołecznej równowagi wymaga profesjonalnego wsparcia.
W terapii problemów wynikających ze współuzależnienia wykorzystywane są zróżnicowane metody pracy terapeutycznej. Z uwagi na różnorodność symptomów zastosowanie mają zarówno techniki charakterystyczne dla nurtu poznawczo-behawioralnego, jak i te, które wywodzą się z podejścia psychodynamicznego Warto podkreślić, że niejednokrotnie w terapii tej oba nurty znajdują swoje równoległe zastosowanie dzięki integracji metod i technik dostosowywanych indywidualnie do specyfiki problemów i potrzeb ujawniających się w procesie terapii.
Wśród dostępnych form pomocy spotkać można zarówno takie, które koncentrują się na oddzielnej pracy z osobą uzależnioną i oddzielnie z jego rodziną, oraz takie, w których pomoc prowadzona jest systemowo dla wszystkich osób jednocześnie.
Podstawowe cele realizowane w terapii współuzależnienia przede wszystkim obejmują psychoedukację koncentrującą się na dostarczaniu wiedzy o mechanizmach choroby alkoholowej oraz jej wpływu na wszystkie osoby w systemie rodzinnym i sposobach radzenia sobie z problemami, które wynikają z tej choroby. Innym ważnym celem jest kształtowanie umiejętności wytyczania zdrowych granic psychologicznych i to zarówno tych zewnętrznych – dotyczących relacji z innymi osobami, jak i wewnętrznych – obejmujących kontakt z samym sobą i samoakceptację (zdolność do bycia dla siebie dobrym i akceptującym). Trzecim elementarnym celem jest praca nad samorozwojem i podnoszeniem jakości własnego życia. Natomiast celem nadrzędnym w takiej terapii, obejmującym wszystkie pozostałe, jest odzyskanie życiowej równowagi, do której prowadzi rezygnacja z nadkontroli i koncentracja na własnym życiu.
Współuzależnienie w kontekście życiowych doświadczeń
Jak już wspomniano, koncepcja opisująca współuzależnienie w kategoriach specyficznej reakcji adaptacyjnej ukształtowanej w okresie dzieciństwa, w obliczu trudnej i stresującej sytuacji rodzinnej, znalazła swoje potwierdzenie w badaniach własnych, których celem było poznanie biografii 32 kobiet, u których w dorosłości rozpoznano symptomy współuzależnienia.
Narracje tych kobiet, które szerzej zostały opisane w książce pt. Współuzależnienie: doświadczenia żon alkoholików w perspektywie biograficznej, wyraźnie uwidaczniają liczne deficyty w zakresie zaspokajania ich podstawowych potrzeb w okresie dzieciństwa, takich jak: bezwarunkowa miłość, akceptacja, poczucie bezpieczeństwa, uwaga czy rodzicielska troska. W okresie dzieciństwa kobiety te nie uzyskiwały niezbędnego wsparcia ze strony bliskich, którzy nie interesowali się przeżywanymi przez nie problemami. Wzrastały w przekonaniu, że na miłość i uwagę innych osób trzeba sobie zasłużyć, a spełnianie wszystkich (często nadmiernych) oczekiwań powinno stanowić priorytet w ich życiu. Doświadczały licznych zaniedbań ze strony obojga rodziców, których rekompensaty bezskutecznie poszukiwały w innych relacjach społecznych na dalszych etapach swojego życia. Mnóstwo energii wkładały w pielęgnowanie relacji z innymi ludźmi (towarzyskich, intymnych, zawodowych), próbując utrzymać je za wszelką cenę nawet wówczas, kiedy druga strona definitywnie nie była zainteresowana kontynuowaniem znajomości. Dramatycznie przeżywały rozstania i za wszelką cenę próbowały utrzymać znajomość. Cechowała je wysoka zdolność do poświęceń, a przy tym nadopiekuńczość, nadodpowiedzialność i nadwrażliwość.
W okresie dzieciństwa często obarczane były nadmiernymi wymaganiami ze strony rodziców. Spełnianie tych wymagań nie dawało gwarancji uzyskania akceptacji, natomiast stanowiło p...
