Doświadczenie przemocy w dzieciństwie
Przemoc wobec dziecka ma swój wyraz w szerokim wachlarzu zachowań i kar, jakie stosują dorośli wobec dzieci (Grabowiec, 2011). Niemniej jednak przejawy złego traktowania dzieci zawsze niosą cierpienie, a ich konsekwencje mogą rzucić piętno na całe późniejsze życie jednostki. Przemoc może występować pod różnymi postaciami, może być również niezauważalna dla otoczenia (Kubacka-Jasiecka, 2010). „Przestępstwa popełniane przeciwko rodzinie są najczęstsze, trudno wykrywane i rzadko ujawniane” (Kubacka-Jasiecka, 2010). Przemoc w rodzinie (ang. domestic violence) jest definiowana jako „każdy akt agresji fizycznej, w tym przymusu psychicznego, zastraszania lub nadmiernej kontroli stosowanej w systemie, jaką tworzy rodzina” (Miller, 2007). Ponadto, jak twierdzi Olivero (2010), wielu badaczy uważa, że przemocą w rodzinie są również zaniedbania oraz nadużycia seksualne. Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” proponuje następującą definicję: „Przemoc w rodzinie to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody”. Co więcej, Pogotowie dla Ofiar Przemocy przyjmuje, że przemoc w rodzinie jest przede wszystkim intencjonalna, istnieje nierówność sił, narusza prawa i dobra osobiste, a także powoduje cierpienie i ból.
Ofiarami przemocy wewnątrzrodzinnej są przede wszystkim dzieci, a w polskiej literaturze problematyka maltretowanego dziecka pojawia się rzadko. Może to mieć związek z powszechnością tego zjawiska w naszym społeczeństwie (Pospiszyl, 1999) i, jak wskazują badania Sajkowskiej (2001), przemoc wobec dzieci wciąż jest traktowana jako najskuteczniejsza metoda wychowawcza. Przemoc wobec dziecka ma wiele różnych form. Literatura przedmiotu najczęściej opisuje cztery formy złego traktowania dzieci. Należą do nich: przemoc fizyczna (ang. physical abuse), przemoc psychiczna i emocjonalna (ang. emotional abuse), przemoc seksualna (ang. sexual abuse) oraz zaniedbywanie (ang. neglect) (Pospiszyl, 1994; Sajkowska, 1994; Brągiel, 1996; Butchart i wsp., 2006; Norman i wsp., 2012). Pospiszyl (1994) sugeruje, że różne formy krzywdzenia często występują łącznie: przemoc fizyczna występuje z przemocą psychiczną, a aktom seksualnego nadużycia zazwyczaj towarzyszą dwie powyższe formy złego traktowania. Browne i Herbert (1999) zaproponowali dwuczynnikową klasyfikację przemocy w rodzinie, która zawiera wiele podstawowych przejawów złego traktowania. Autorzy uznali, że każdy rodzaj przemocy może przybierać formę aktywną lub bierną. Przemoc aktywna to najróżniejsze akty przemocy fizycznej, psychicznej i seksualnej, które bezpośrednio są kierowane na ofiarę. Natomiast przemoc bierna to wszelkiego rodzaju zaniedbania, zarówno fizyczne, psychiczne, jak i seksualne, gdzie złość okazywana jest poprzez brak zainteresowania oraz unikanie wchodzenia w relacje. Tak więc ewidentne działania skierowane przeciwko dziecku to formy aktywne, natomiast brak zainteresowania i zapobiegania im to formy pasywne.
Definicja przemocy
W literaturze psychologicznej i socjologicznej znane są liczne definicje opisujące przemoc w rodzinie. W większości odnoszą się do opisu zachowania sprawcy, jego intencji oraz skutków urazu u ofiar...
