Neurobiologiczne podstawy terapii EMDR – odkrywanie mechanizmów działania i rewolucyjnych efektów w leczeniu

Jako psycholog i terapeuta mam okazję pracować z wieloma pacjentami, którzy wykazują ogromną świadomość mechanizmów działających w ich umyśle i emocjach. Mimo posiadanej wiedzy na temat stresujących sytuacji wielu z nich wciąż doświadczało powtarzających się reakcji, których nie mogli skutecznie kontrolować. To zjawisko skłoniło mnie do poszukiwania skutecznych metod terapeutycznych, które nie tylko pomagałyby radzić sobie z natężeniem stresu, ale przede wszystkim redukowałyby nieadekwatne reakcje na wyzwalacze, aby uczucia, takie jak: lęk, napięcie czy poczucie odrzucenia, były współmierne do sytuacji. Moim celem było nie tylko zarządzanie objawami, ale także zmiana postrzegania przyczyn, które je wywołały.
 

EMDR w praktyce

W trakcie moich poszukiwań natrafiłam na terapię EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing), która okazała się rewelacyjną metodą w redukcji reakcji na wyzwalacze oraz we wspieraniu pozytywnych uczuć związanych z przyszłością. Terapia EMDR działa na głębokim poziomie neurobiologicznym, angażując naturalne mechanizmy adaptacyjnego przetwarzania informacji w mózgu (Pagani i in., 2017).

Poprzez zastosowanie stymulacji bilateralnej, typowej dla EMDR, terapia ta umożliwia pacjentom przetworzenie negatywnych wspomnień w sposób zdecydowanie bardziej adaptacyjny (Pagani i in., 2012).

W trakcie terapii EMDR pacjenci nie tylko przetwarzają negatywne doświadczenia z przeszłości, ale także uczą się nowych sposobów reagowania na sytuacje wywołujące napięcie. Ta terapia umożliwia im budowanie indywidualnych mechanizmów, które są pomocne w radzeniu sobie z trudnościami, co prowadzi do trwałej poprawy ich stanu psychicznego i emocjonalnego.
 

Zastosowanie terapii Eye Movement Desensitization and Reprocessing

Terapia EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) od dawna wzbudza zainteresowanie w dziedzinie psychologii i psychoterapii jako skuteczna metoda leczenia różnych zaburzeń psychicznych, szczególnie PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder). W ostatnich latach dzięki postępom w neurobiologii i technikach neuroobrazowania coraz więcej światła pada na neurobiologiczne podstawy terapii EMDR, jej wpływ na funkcjonowanie mózgu oraz zastosowanie w wielu zaburzeniach psychicznych (Acarturk i in., 2016; Arabia, Manca i Solomon, 2011; Shapiro i Laub, 2015). Podczas gdy tradycyjne podejścia terapeutyczne często koncentrują się na modyfikacji myśli i zachowań, terapia EMDR wyróżnia się unikalnym podejściem do adaptacyjnego przetwarzania negatywnych wspomnień i redukcji związanych z nimi objawów. Kluczowym elementem tej terapii jest bilateralna stymulacja, która może przybierać formę ruchów oczu, dźwięków lub dotyku. To właśnie ta stymulacja, prowadzona podczas terapii, stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych elementów EMDR i ma istotny wpływ na funkcjonowanie mózgu.
 

Wykorzystanie obrazowania w terapii EMDR

Badania neuroobrazowania, takie jak obrazowanie rezonansem magnetycznym (MRI) czy elektroencefalografia (EEG), pozwalają na obserwację zmian w aktywności mózgu pacjentów poddanych terapii EMDR. Wśród tych zmian często obserwuje się redukcję aktywności obszarów mózgu związanych z przetwarzaniem emocji i lęku, takich jak ciało migdałowate, oraz zwiększoną aktywność obszarów odpowiedzialnych za kontrolę emocji i integrację doświadczeń, takich jak kora przedczołowa i hipokamp. To sugeruje, że terapia EMDR może wpływać na regulację emocji oraz na przetwarzanie i integrację negatywnych wspomnień w sieć pamięciową mózgu (Francati, 2007).

Jak powstało EMDR?

Terapia EMDR została stworzona przez psycholożkę Francine Shapiro w latach 80. XX w. Jej początki są dość nietypowe i wynikają z przypadkowego odkrycia. Według relacji Shapiro, w 1987 r., podczas studiów doktoranckich, spacerowała w parku i zauważyła, że jej własne myśli się uspokoiły podczas przypadkowego ruchu oczu. To zainspirowało ją do przeprowadzenia dalszych badań, które potwierdziły wpływ ruchu gałek ocznych przy jednoczesnym skupieniu się na negatywnym wspomnieniu, co w rezultacie przełożyło się na zredukowanie emocjonalnego napięcia. To odkrycie zapoczątkowało rozwój terapii EMDR i jej późniejszą skuteczność w leczeniu różnorodnych zaburzeń psychicznych (Shapiro i Laliotis, 2011).

Na bazie tych wczesnych badań Shapiro opracowała prototyp terapii EMDR, którą nazwała „Odwrażliwienie za pomocą ruchów gałek ocznych” (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) (Shapiro, 1999).

Początkowo terapia ta była wykorzystywana głównie w leczeniu PTSD (Zespół Stresu Pourazowego), ale z czasem została rozszerzona na inne zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Wraz z rozwojem i ugruntowaniem się EMDR Shapiro dołączyła elementy pracy z innymi bodźcami sensorycznymi (dźwiękowymi, dotykowymi), opracowując bardziej kompleksową metodę, która dzisiaj znana jest jako terapia EMDR.

Metoda EMDR od tamtego czasu zyskała uznanie i stała się jedną z głównych terapii stosowanych w leczeniu negatywnych (często nawet traumatycznych) doświadczeń i innych zaburzeń psychicznych. Pomimo początkowych wątpliwości i kontrowersji, które dotyczyły skuteczności stymulacji bilateralnej na mózg, terapia EMDR zdobyła uznanie w świecie naukowym i terapeutycznym, przynosząc ulgę wielu ludziom dotkniętym skutkami negatywnych doświadczeń.

Jak EMDR pomaga w procesie terapii?

EMDR aktywuje wrodzony system fizjologiczny, który skupia się na samoleczeniu poprzez przetwarzanie informacji.

Powstanie choroby lub zaburzenia może być wynikiem blokady naturalnego systemu, gdy negatywne wydarzenie pozostaje odizolowane od innych sieci neuronalnych (Shapiro i Laliotis, 2011).

W takiej sytuacji nasz wrodzony system, który pierwotnie predysponowany jest do samoleczenia, nie jest aktywowany. Stymulacja bilateralna wykorzystywana w terapii EMDR pomaga w ponownej aktywacji procesu przetwarzania, przywracając równowagę i umożliwiając działanie naszego pierwotnego systemu (Shapiro i Laliotis, 2011).

Podczas terapii EMDR stymulacja bilateralna pozwala na odblokowanie wyizolowanych sieci neuronalnych i integruje negatywne wspomnienia z innymi sieciami pamięciowymi.

Poprzez proces integracji umożliwione zostaje adaptacyjne przetworzenie wspomnień, co skutkuje ich lepszą syntezę z innymi doświadczeniami życiowymi. W rezultacie osoby poddane terapii EMDR mogą efektywniej radzić sobie z przeszłością oraz doświadczać poprawy w swoim stanie psychicznym.
 

Wpływ EMDR na aktywność mózgu

W aspekcie neurobiologicznym, terapia EMDR wywiera wpływ na zmiany w aktywności mózgu, szczególnie na obszary związane z przetwarzaniem emocji, pamięcią oraz regulacją stresu. Obserwacje z badań neuroobrazowych ujawniają, że terapia EMDR może prowadzić do zmniejszenia aktywności obszarów mózgu powiązanych z objawami PTSD, depresją, stanami lękowymi itp., jednocześnie zwiększając aktywność obszarów odpowiadających za kontrolę emocji i integrację pamięci (Pagani i in., 2017).

Zmiany w aktywności mózgu poszczególnych struktur w odpowiedzi na terapię EMDR mogą obejmować:

• terapia EMDR może prowadzić do zmniejszenia aktywności obszarów mózgu związanych z doświadczaniem objawów PTSD, depresji, stanów lękowych itp., takich jak hipokamp czy ciało migdałowate,
• zwiększenie aktywności obszarów kontrolujących emocje, takich jak kora przedczołowa,
• terapia EMDR może sprzyjać integracji negatywnych wspomnień poprzez zmiany w aktywności obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie i pamięć, takich jak kora nowa (Morey i inni, 2019),
• regulacja reakcji emocjonalnych poprzez stymulację bilateralną, terapia EMDR może wpływać na aktywność układu cholinergicznego oraz hamowanie układu współczulnego, co może korzystnie wpływać na procesy regulacji emocji,
• poprawa synchronizacji półkul mózgu – terapia EMDR może wspomagać synchronizację pracy obu półkul mózgu, co może być związane z lepszym przetwarzaniem i integracją trudnych wspomnień (Pagani i in., 2012).
   

Mechanizmy działania EMDR

Zgodnie z koncepcją Francine Shapiro, założycielki terapii EMDR, która przedstawiła swoje rozważania na ten temat w 2008 r., mechanizmy działania EMDR obejmują procesy kojarzenia, relokacji oraz rekonsolidacji. Te trzy procesy odgrywają kluczową rolę w efektywności terapii EMDR, przynosząc liczne korzyści terapeutyczne (Shapiro i Laub, 2008).

1. Proces kojarzenia – jest to proces polegający na połączeniu wyizolowanych trudnych wspomnień z innymi życiowymi doświadczeniami oraz przekształceniu jej w bardziej zrozumiały kontekst. W rezultacie pacjent może zacząć odróżniać realne zagrożenia od tych wyimaginowanych, co prowadzi do zmniejszenia nasilenia objawów lęku i stresu.
2. Relokacja – obejmuje przenoszenie pamięci z negatywnymi doświadczeniami z obszarów mózgu odpowiedzialnych za emocje i reakcje na stres do obszarów mózgu zajmujących się przetwarzaniem poznawczym. W ten sposób obciążenie emocjonalne związane z trudnym wspomnieniem może zostać złagodzone, co umożliwia pacjentowi bardziej racjonalne spojrzenie na swoje doświadczenia.
3. Rekonsolidacja – proces ten dotyczy ponownego przetworzenia i przechowywania pamięci z negatywnymi wspomnieniami w sposób bardziej adaptacyjny i zintegrowany. W wyniku tego obraz trudnego doświadczenia może zostać połączony z ogólną pamięcią deklaratywną, co umożliwia lepsze zrozumienie i akceptację negatywnych doświadczeń. Proces rekonsolidacji wspomnień stanowi istotny aspekt neurobiologiczny, który może wyjaśnić pozytywne efekty terapeutyczne terapii EMDR. Wspomnienia trudne, zmagazynowane w sposób nieodpowiedni mają tendencję do aktywacji, co może prowadzić do obecnych objawów. Zgodnie z modelem Adaptive Information Processing (AIP) przetworzone wspomnienia stanowią kluczową podstawę zdrowia psychicznego.

W wyniku procesów kojarzenia, relokacji i rekonsolidacji pacjent może pozbyć się triggerów oraz reakcji na negatywne wspomnienia oraz ich skutków poprzez zmianę sposobu przetwarzania i interpretacji negatywnych wspomnień. Dzięki temu terapia EMDR może przynosić długotrwałe korzyści osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne związane z doświadczeniem trudnych wydarzeń.

Model Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (Adaptive Information Processing, AIP)

Model stanowi teoretyczną podstawę terapii EMDR, która została stworzona przez Francine Shapiro, wyjaśnia mechanizmy jej działania oraz procesy przetwarzania informacji w mózgu, zwłaszcza w kontekście trudnych, a nawet traumatycznych doświadczeń. Poprzez rozwinięcie modelu AIP stworzonego przez Shapiro możemy lepiej zrozumieć, w jaki sposób terapia EMDR wpływa na przekształcenie negatywnych wspomnień w bardziej adaptacyjne, co prowadzi do zmniejszenia objawów związanych na przykład z traumą.

Etapy Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji:

• Pierwszym etapem modelu AIP jest osiągnięcie dostępu do informacji, co oznacza uświadomienie sobie negatywnych doświadczeń oraz związanych z nimi emocji. Terapia EMDR pozwala pacjentowi na identyfikację i wyrażenie swoich trudności, co stanowi kluczowy krok w rozpoczęciu procesu terapeutycznego.
• Następnym etapem jest ustanowienie połączenia między świadomością a miejscem, gdzie negatywne wspomnienia są przechowywane w sposób dysfunkcyjny. W ramach terapii EMDR pacjent eksploruje obrazy, myśli i uczucia, które są związane z danym wydarzeniem. Następnie za pomocą stymulacji bilateralnej terapeuta pomaga pacjentowi przenieść te wspomnienia z obszarów mózgu odpowiedzialnych za emocje do obszarów zajmujących się przetwarzaniem poznawczym. Kluczowym aspektem terapii EMDR jest utrzymanie dynamiki poprzez stymulację bilateralną. Ta technika, wykorzystująca ruchy oczu, dźwięki lub dotyk, ma na celu pobudzenie obu półkul mózgu, co sprzyja integracji i przetwarzaniu negatywnych wspomnień w sposób adaptacyjny. Stymulacja bilateralna umożliwia pacjentowi skupienie się na trudnym wydarzeniu, jednocześnie pozostając w kontakcie z terapeutą i otoczeniem.
• Ostatecznym celem terapii EMDR jest kierowanie informacji w kierunku adaptacyjnego rozwiązania, czyli pozytywnego przekształcenia negatywnych wspomnień. Dzięki terapii EMDR pacjent ma możliwość przetworzenia negatywnych doświadczeń i zintegrowanie z ogólnym obrazem siebie oraz swojego życia. W ten sposób terapia EMDR umożliwia osiągnięcie trwałej poprawy stanu psychicznego i emocjonalnego.
   

Teorie wyjaśniające terapię EMDR

Synchronizacja pracy półkul mózgu

Zgodnie z Modelem Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji (AIP) zaburzenia psychiczne, w tym np. PTSD, mogą wynikać z nieprzetworzonych lub tylko częściowo przetworzonych informacji albo wspomnień negatywnych. Niedostateczne przetworzenie tych doświadczeń może być skutkiem braku synchronizacji pracy obu półkul mózgu. Bilateralna stymulacja, charakterystyczna dla terapii EMDR, wpływa na funkcje korowe, co prowadzi do poprawy synchronizacji pracy obu półkul. Stymulacja ta aktywowana jest na trzech poziomach: afektywnym, poznawczym i fizycznym, co umożliwia lepsze przetwarzanie i integrację negatywnych wspomnień.

• Badania prowadzone przez Renfreyi i Spates w 1994 r. z wykorzystaniem elektroencefalografii ilustrują ten efekt. Po pierwszej sesji terapii EMDR u pacjenta zaobserwowano poprawę synchronizacji między półkulami mózgu o prawie pięć odchyleń standardowych. Wyniki te potwierdzają, że terapia EMDR może skutecznie wpływać na synchronizację pracy półkul mózgu.
• Według Kirova synchronizacja pracy półkul mózgu ma istotny wpływ na łatwość interpretacji wspomnień. Prawa półkula mózgu zwykle przechowuje bardziej emocjonalne i obrazowe aspekty wspomnień, podczas gdy lewa półkula zajmuje się bardziej racjonalnymi i językowymi aspektami. Zwiększenie synchronizacji pracy obu półkul może ułatwić lewej półkuli interpretację i integrację tych wspomnień, co przyczynia się do ich adaptacyjnego przetworzenia (Kirov i in., 2009).

W rezultacie teoria synchronizacji pracy półkul mózgu staje się kluczowym elementem wyjaśniającym mechanizmy działania terapii EMDR oraz jej skuteczność w leczeniu zaburzeń psychicznych związanych z traumą i innymi trudnymi doświadczeniami.

Odruch orientacyjny

Według wielu badaczy odruch orientacyjny odgrywa kluczową rolę w procesach zachodzących podczas stymulacji bilateralnej będącej charakterystycznym elementem terapii EMDR. Różne modele zostały zaproponowane, aby wyjaśnić, w jaki sposób odruch orientacyjny może wpływać na terapeutyczne efekty terapii EMDR.

• Denny proponuje model hamowania, gdzie wspomnienie – aktywowane równocześnie z bilateralną stymulacją – indukuje odruch orientacyjny, który hamuje lub tłumi warunkowane reakcje. Odruch ten może przyczynić się do złagodzenia negatywnych reakcji związanych z traumą, umożliwiając adaptacyjne przetworzenie wspomnień (Denny, 1995).
• Armstrong i Vaughan opisują model wygaszania, w którym intensywny odruch orientacyjny, spowodowany przez bilateralną stymulację, inicjuje ponowne ocenienie sytuacji i wpływa na zmianę lub wygaszenie reakcji warunkowych. To sugeruje, że odruch orientacyjny może prowadzić do redukcji intensywności i nasilenia reakcji emocjonalnej związanej z negatywnym wspomnieniem.
• MacCulloch i Feldman opisują odruch orientacyjny jako złożony z dwóch składników: ostrzegawczego i badawczego. W ich interpretacji wspomnienie inicjuje odruch ostrzegawczy, który mobilizuje mechanizm skanowania otoczenia, obejmujący zarówno elementy negatywne (takie jak strach i niepokój), jak i pozytywne (takie jak spokój). Stymulacja bilateralna może więc prowadzić do aktywacji aspektów pozytywnych, nawet w sytuacjach, które początkowo wydają się potencjalnie niebezpieczne.
   

Wnioski płynące z tych teorii sugerują, że odruch orientacyjny odgrywa znaczącą rolę w terapeutycznych efektach terapii EMDR. Poprzez zastosowanie stymulacji bilateralnej terapia ta może wpływać na emocjonalne reakcje pacjenta oraz na jego percepcję i przetwarzanie negatywnych wspomnień, co prowadzi do zmniejszenia objawów związanych z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak: PTSD, depresja, zaburzenia lękowe itp. To podkreśla znaczenie zarówno neurobiologicznych, jak i psychologicznych procesów zachodzących w trakcie terapii EMDR.

Fazy snu REM i non-REM

Kolejna teoria wyjaśniająca EMDR sugeruje istotne powiązania między procesami snu, a przetwarzaniem negatywnych i traumatycznych wspomnień. W fazie snu non-REM dochodzi do przeniesienia informacji z pamięci epizodycznej (hipokamp) do pamięci semantycznej (nowa kora mózgowa) oraz następuje aktywacja silnych sieci skojarzeniowych. Natomiast w fazie REM dochodzi do integracji pamięci semantycznej, a przy aktywacji słabych sieci skojarzeniowych zachodzi zwrotny przepływ informacji z kory nowej do hipokampu (McNamara i in., 2007).

Badania sugerują, że naprzemienne ruchy gałek ocznych podczas fazy REM korelują z aktywacją konkretnych obszarów kory nowej (Nadel i in., 1998). To, co łączy procesy zachodzące podczas fazy REM z bilateralną stymulacją w terapii EMDR, to zmienność uwagi (mogące wywołać odruch orientacyjny), aktywacja układu cholinergicznego, pobudzenie kory nowej oraz hamowanie układu współczulnego.

Badania przeprowadzone przez Stickgold (2000 i 2001), Wilson i Silver (1996) oraz Mellman (1997) potwierdzają, że podczas fazy REM dochodzi do aktywacji obszarów kory nowej, które odgrywają istotną rolę w przetwarzaniu emocji i pamięci (zaobserwowano zmiany w aktywności układu cholinergicznego oraz hamowanie układu współczulnego, co może mieć wpływ na procesy przetwarzania emocji i integracji traumatycznych wspomnień).
​​​

Podczas terapii EMDR wykorzystuje się naturalne mechanizmy działania mózgu, które zachodzą podczas snu, szczególnie w fazie REM, w celu przetwarzania i integrowania negatywnych wspomnień. Stymulacja bilateralna w trakcie terapii EMDR może zatem aktywować te procesy, co prowadzi do adaptacyjnego przetwarzania i zmniejszenia objawów związanych z zaburzeniami psychicznymi.

Poziom kortyzolu a EMDR

Badanie Hebera, Kellnera i Yehudy z 2002 r. dotyczyło zmian w poziomie kortyzolu po zastosowaniu terapii EMDR. Wyniki badania wykazały, że u pacjentów poddanych terapii EMDR zaobserwowano zwiększenie poziomu kortyzolu w porównaniu z grupą kontrolną. Jednakże po zakończeniu terapii poziom kortyzolu u pacjentów z grupy badanej uległ normalizacji, co sugeruje korzystny wpływ terapii EMDR na układ hormonalny pacjentów z PTSD. To odkrycie sugeruje, że terapia EMDR może mieć pozytywny wpływ na regulację poziomu kortyzolu u osób z zaburzeniami psychicznymi związanymi z doświadczeniem traumatycznych wydarzeń.

Neurobiologiczne korelaty EMDR

Terapia EMDR zyskała uznanie w środowisku terapeutycznym ze względu na swoją skuteczność w leczeniu różnorodnych zaburzeń emocjonalnych i traumatycznych przeżyć. Jako terapeuta dostrzegam nieocenioną wartość EMDR w pracy z moimi pacjentami, ponieważ umożliwia ona skuteczną interwencję w mechanizmy neurobiologiczne, które leżą u podstaw ich problemów.

Kluczowe wartości terapii EMDR

Pierwszym aspektem, który warto podkreślić, jest fakt, że terapia EMDR działa na poziomie neurobiologicznym, co oznacza, że wpływa na struktury mózgu odpowiedzialne za przetwarzanie trudnych doświadczeń, które wciąż powodują u nas negatywną reakcję. Ruchy oczu, dźwięki lub dotyk, które są stosowane podczas sesji terapeutycznych, prowadzą do zmian w funkcjonowaniu mózgu, co pozwala na przetworzenie i zneutralizowanie negatywnych wspomnień oraz emocji z nimi związanych. To właśnie ta neurobiologiczna rewolucja przekłada się na obserwowane efekty terapeutyczne (Rothbaum, Astin, Marsteller, 2005).

Kolejnym kluczowym elementem terapii EMDR jest jej holistyczne podejście do procesu zdrowienia. Nie skupia się ona jedynie na objawach czy powierzchownych przejawach problemów emocjonalnych, lecz penetruje głęboko w głąb psychiki pacjenta, dotykając istoty trudnych doświadczeń i ich konsekwencji dla całej osobowości. Dzięki temu pacjenci doświadczają nie tylko ulgi w stosunku do konkretnych objawów, ale również odczuwają głębsze zrozumienie swoich przeżyć oraz większą integrację ze sobą.
 

Proces terapeutyczny EMDR w praktyce

Z mojej praktyki terapeutycznej wyłania się obraz pozytywnego wpływu terapii EMDR na życie moich pacjentów. Obserwuję, jak stopniowo uwalniają się od ograniczeń, jakie narzuciły im trudne i często traumatyczne doświadczenia, odzyskując kontrolę nad swoim życiem i emocjami. Ta terapia to nie tylko proces wyzwolenia od negatywnych wspomnień, lecz także budowania nowych, pozytywnych perspektyw na przyszłość.

Pacjenci, którzy wcześniej czuli się uwięzieni we wspomnieniach i byli bezradni wobec reakcji na triggery, zaczynają patrzeć w przyszłość z nadzieją i optymizmem, co stanowi znaczący krok w procesie zdrowienia psychicznego. Dla wielu z nich jest to przełomowy moment, który pozwala na otwarcie  się na możliwość pełniejszego, bardziej satysfakcjonującego życia. Terapia EMDR daje im nie tylko możliwość radzenia sobie z przeszłością, ale także kreowania lepszej przyszłości. Dzięki jej skuteczności i holistycznemu podejściu do zdrowienia psychicznego widzę, że moi pacjenci stają się bardziej pewni siebie i zmotywowani do zmiany. Zmiany te nie dotyczą tylko relacji z samym sobą, ale także z innymi ludźmi oraz z otaczającym ich światem. To budowanie nowych, zdrowszych wzorców funkcjonowania, które przenoszą się na różne obszary życia pacjentów.

Warto również podkreślić, że terapia EMDR jest metodą empirycznie potwierdzoną, która opiera się na solidnym naukowym fundamencie (Jongh, Broeke, Farrell, 2020).

Powyższe badania potwierdzają jej skuteczność w leczeniu PTSD, depresji, lęków, zaburzeń odżywiania oraz wielu innych problemów emocjonalnych. To sprawia, że jako terapeuta mogę mieć pełne zaufanie do terapii EMDR i jej potencjału w procesie zdrowienia pacjentów. Dla mnie osobiście jest to nie tylko metoda pracy, ale również źródło satysfakcji z możliwości pomagania pacjentom podczas ich procesu zdrowienia i odzyskiwania jakości życia.