Uważamy, że współcześni pacjenci często zgłaszają się do naszych gabinetów z doświadczeniem głębokiej samotności, która przejawia się w różnorodnych symptomach: depresyjnych, lękowych, atakach paniki, nadpobudliwości, deficytów uwagi, poczuciu straty czy kryzysie relacyjnym. Samotność przybiera różne formy u pacjentów reprezentujących odmienne pokolenia: inaczej objawia się u młodzieży i młodych dorosłych (Generacja Z i Alpha), inaczej u dorosłych (Generacja Y i X), a jeszcze inaczej u seniorów (Baby Boomers, Silent Generation). Podczas warsztatu prezentujemy zasadnicze różnice w przeżywaniu doświadczenia samotności w różnych pokoleniach pacjentów.
Przedstawiany przez nas model pracy z samotnością opiera się na dwóch osiach. Pierwsza dotyczy rodzajów samotności leżących u podłoża różnych objawów, z jakimi zgłaszają się pacjenci. Drugą oś stanowi wiedza na temat przemian społeczno-kulturowych, które mają wpływ na ewolucję problematyki pacjentów w zależności od generacji. W naszych analizach odwołujemy się do teorii i praktyki psychoterapii Gestalt oraz współczesnych rozważań z zakresu filozofii fenomenologiczno-egzystencjalnej i społecznej, szeroko wykorzystywanych w terapii Gestalt, jak i w psychiatrii fenomenologicznej.
Samotność
Zajęcie się tematem samotności w kontekście psychopatologicznym podyktowane jest tym, że samotność stała się jednym z bardziej powszechnych doświadczeń współczesnych czasów, wywierając istotny wpływ na zdrowie psychiczne dużej części społeczeństwa. Z badań przeprowadzonych przez Instytut Pokolenia (2022) „Poczucie samotności wśród dorosłych Polaków” wynika, że 53% Polaków doświadcza poczucia samotności. Natomiast w projekcie MindGenic (2023) „Nigdy więcej samotności” odnotowano, że 65% osób z Pokolenia Z (w wieku 13–28 lat) odczuwa samotność.
Pragnąc przybliżyć znaczenie fenomenu samotności (Domeracki 2016, 2018), sięgamy do teorii psychoterapeuty egzystencjalnego Irvina Yaloma, który wyróżnia trzy rodzaje izolacji (Yalom, 2008: 364–367):
- intrapersonalną,
- interpersonalną,
- egzystencjalną.
Izolacja intrapsychiczna, w rozumieniu Yaloma, odnosi się do sytuacji, w której człowiek porzuca pewne aspekty swojego Ja, dokonując fragmentaryzacji, kiedy tłumi własne uczucia, porzuca swoje pragnienia, traktuje obowiązki jak własną wolę albo bezkrytycznie przyjmuje cudze opinie, wyrzekając się autonomii. Izolację interpersonalną Yalom interpretuje jako oddzielenie od innych ludzi. Na ten rodzaj izolacji mogą wpływać czynniki kulturowe, geograficzne, a także charakterologiczne, jak np. styl osobowości (narcystyczny lub schizoidalny), który utrudnia budowanie bliskich relacji i czerpanie radości z kontaktów społecznych. Osoby te często odczuwają sprzeczne emocje wobec bliskości, dlatego stosują mechanizm obronny polegający na jej unikaniu. Trzecim typem izolacji jest izolacja egzystencjalna, która jest bardziej fundamentalna – stanowi integralną część ludzkiego istnienia. Samotność egzystencjalna istnieje nawet przy satysfakcjonujących relacjach z innymi i dobrym kontakcie ze sobą samym. Wiąże się ona z radykalną odrębnością względem innych oraz oddzieleniem od świata i manifestuje się w sytuacjach, kiedy stajemy przed nieuniknionymi wyzwaniami – podczas podejmowania decyzji czy w obliczu zbliżającego się końca życia.
Psychopatologia a kontekst społeczny
Chociaż doceniamy egzystencjalną perspektywę Yaloma, która stanowi alternatywę dla podejścia skoncentrowanego na objawach, w analizie fenomenu samotności chcemy odwołać się także do współczesnych koncepcji terapii Gestalt oraz psychiatrii fenomenologicznej. W podejściu Gestalt psy...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
Dołącz do grona specjalistów, którzy stale pogłębiają swoją wiedzę
Co dwa miesiące otrzymuj sprawdzone narzędzia i artykuły tworzone przez ekspertów-praktyków. Pogłębiaj wiedzę, pracuj sprawniej, pewniej i bądź przygotowany na najbardziej skomplikowane przypadki.
