Człon „schizo-” znaczy „rozszczepiam”, „rozdwajam”, zaś „-fren” – „rozum”, „serce”. Tak więc „choroba rozszczepionego umysłu” pojawiła się na nazwanie jednostki chorobowej, w której wypowiedzi pacjenta były trudne do zrozumienia, zaś słowa powiązane w nielogiczny sposób, nowe pojęcia i wątki pojawiały się w miejscach, w których ani słuchacz, ani osoba chora nie mogli uzasadnić ich związku z poprzednimi treściami. Następował rozpad spójności komunikacji i myślenia, co Bleuler uznał za objaw rozszczepienia umysłu. Nowy termin zastąpił używane wcześniej określenie dementiaprecox „otępienie wczesne”, które wskazywało z kolei na pewne podobieństwa objawów występujących w tej psychozie do demencji (głównie pogorszenia funkcji poznawczych), tyle że rozwijającej się bardzo wcześnie.
Od czasów E. Kraepelina i E. Bleulera, psychiatrzy mają świadomość odmienności języka osób chorych na schizofrenię. Pierwsze kliniczne – z próbą pewnej analizy podłoża tych zaburzeń – opisy związane są z nazwiskami J. Kasanina i L. Wygotskiego. W 1944 roku J. Kasanin opisywał ewolucję myślenia i języka od poziomu „fizjognomicznego” (animistycznego, synkretycznego), poprzez myślenie konkretne, aż do poziomu abstrakcyjnego. Autor ten uważał „osobisty język schizofreników” za wyraz regresji tej funkcji – do poziomu konkretnego albo nawet „fizjognomicznego”. L. Wygotski zauważał natomiast „przesunięcia” semantyczne i strukturalne w wypowiedziach schizofreników (Czernikiewicz, Woźniak, 2012).
Próby wytłumaczenia dziwaczności wypowiedzi schizofrenicznych w perspektywie psychoanalitycznej, starania odkrycia ukrytych znaczeń lub objaśnianie odmienności wypowiedzi poprzez regres do form myślenia magiczno-mitycznego były charakterystyczne dla początkowego okresu badań nad mową osób cierpiących na psychozę schizofreniczną, choć i w ostatnich latach takie próby są podejmowane (por. Dobosz, 2013). Mimo ich niewątpliwej atrakcyjności intelektualnej trudno jednak przyjąć te interpretacje w świetle faktów, których dostarcza nam nauka i praktyka kliniczna.
Prezentowane w artykule poglądy oparte są na wynikach wieloletnich, systematycznych badań własnych oraz innych badaczy: psychiatrów, logopedów i lingwistów, którzy w swych poszukiwaniach odpowiedzi na pytania o obraz, mechanizm i przyczyny zaburzeń mowy w schizofrenii kierowali się zasadą evidence...
