Ludzie pragną przynależności i bliskości

W swojej książce Dary niedoskonałości Brene Brown definiuje więzi jako „(…) rodzaj energii, która powstaje między ludźmi, gdy czują się oni zauważeni, wysłuchani i docenieni, kiedy mogą brać i dawać, nie będąc oceniani, i kiedy ich związki są dla nich źródłem wsparcia i siły”.
Czy jest możliwe, by wyłącznie wirtualne znajomości zaspokajały potrzebę więzi w znaczeniu, o którym mówi powyższy cytat?

Alternatywne tożsamości

„Catfish” – według miejskiego słownika języka
angielskiego – to osoba podająca się za kogoś, kim nie jest, która – używając Facebooka lub innych mediów społecznościowych – tworzy fałszywą tożsamość w szczególności, by nawiązywać iluzoryczne romanse internetowe (tł. autorki).

Geneza zjawiska

Określenie pochodzi z filmu dokumentalnego pod tym samym tytułem, w którym piękna, młoda, muzycznie uzdolniona miłośniczka zwierząt, ośmioletnia malarka, ojciec i matka ich obu oraz grono znajomych to jedna, ta sama osoba – Angela, kobieta po pięćdziesiątce, z lekką nadwagą. Pasjonatka malarstwa. Na co dzień opiekuje się młodszą córką oraz upośledzonymi bliźniakami – synami męża z pierwszego małżeństwa. Angela marzyła o innym życiu. Dawno temu chciała być zawodową tancerką, później uznaną artystką, chciała poznawać świat, rozkochiwać w sobie mężczyzn i mieć wielu przyjaciół. Stało się inaczej. Ze starszą córką nie utrzymuje kontaktu, związała się z prostym mężczyzną po przejściach i zamieszkała na amerykańskiej wsi. Żeby jakkolwiek spełnić swoje marzenia, wymyśliła postać Megan, stanowiącą zlepek upragnionych cech – stworzyła siebie taką, jaką zawsze chciała być. Megan narodziła się w Internecie, w postaci profilu na Facebooku, a wraz z nią – młodsza, uzdolniona plastycznie siostra, piękna matka, przystojny ojciec i grupa kilkunastu przyjaciół. W relację z Megan wszedł Nev, fotograf – prawdziwy, tak jak prawdziwe były jego emocje towarzyszące rozmowom telefonicznym i dziewięciomiesięcznej wymianie wiadomości, prezentów i zdjęć. Była radość, wsparcie, zaangażowanie, troska, tęsknota, sympatia, a nawet pożądanie. Niestety, konfrontacja z rzeczywistością odsłoniła smutną prawdę – Angela wymyśliła wszystko i wszystkich, historie każdej z osób, ich wzajemne powiązania, markowała interakcje. W filmie wyznaje, że nie zdawała sobie sprawy z konsekwencji, jakie może przynieść jej zachowanie, choć wie, że przyjaźń oparta na kłamstwie, nie jest przyjaźnią. Nie miała złych intencji, po prostu znajomość z fotografem z Nowego Jorku była jak drzwi do lepszego świata, była kolorem w jej szarym życiu, atrakcją w przewidywalnej teraźniejszości. Ta relacja, choć wirtualna, dawała jej poczucie przynależności i bliskości – ważnych na tyle, że zaryzykowała długoterminowe i skomplikowane kłamstwo, żeby zaspokoić te potrzeby.

Przynależność i bliskość jako atawistyczne potrzeby człowieka

Przyjacielskie, wspierające relacje są niezbędne do rozwoju zarówno fizycznego, jak i emocjonalnego człowieka, a na ich brak nasze organizmy reagują somatycznie – chorujemy, cierpimy, krzywdzimy innych. Samotność jako subiektywne odczucie braku satysfakcjonujących związków z innymi ludźmi jest stanem, który, gdy długotrwały, może doprowadzić do poważnych zaburzeń psychicznych, żeby wymienić alienację, głębokie poczucie winy, poczucie niedopasowania społecznego, aż w końcu depresję. Mimo że Angela zawsze przebywała ze swoją rodziną, była im potrzebna, wydawałoby się, że taka sytuacja daje spokój i spełnienie, to jednak część jej osobowości domagała się większej uwagi. Kobieta znalazła sposób na kompensowanie deficytów – w wirtualnych relacjach dzieliła się swoją wrażliwością artystyczną i czułością rozumianą jako bliskość i opiekuńczość. Przebieg jej historii nie pozostawia wątpliwości, że zaspokajanie tak ważnych potrzeb za pośrednictwem Internetu, na odległość, jest pewnego rodzaju protezą, substytutem, okupionym złamaniem zasad o uczciwości, prawdomówności, otwartości, zaufaniu, czyli tych wartości, z których wyrastają prawdziwe, głębokie związki. Radzimy sobie z poczuciem samotności najlepiej jak w danym momencie potrafimy, korzystając z zasobów, którymi dysponujemy, należy jednak pamiętać, że o ile możemy wybrać sposób działania, o tyle na konsekwencje tego wyboru nie mamy wpływu – po prostu je ponosimy. W przypadku bohaterki Catfish koszty emocjonalne były duże – zakończenie relacji z Nevem w dotychczasowej formie, wstyd osoby przyłapanej na kłamstwie, niewygodna konfrontacja, a także rozczarowanie, żal, smutek i poczucie straty.