Terapia ACT jest podejściem transdiagnostycznym, w którym ludzkie cierpienie postrzegane jest jako nieuniknione, a jego przyczyny leżą zazwyczaj w normalnych werbalnych i poznawczych procesach psychicznych. Próby poradzenia sobie z cierpieniem z jednej strony mogą mieć charakter adaptacyjny, z drugiej destrukcyjny i dysfunkcjonalny, przyczyniając się do pogarszania się stanu psychicznego i fizjologicznego człowieka (Hayes i wsp., 2013). Dlatego celem terapii ACT jest rozwijanie elastyczności psychologicznej i wspieranie klientów w rozwijaniu nastawienia do trudnych myśli, uczuć i wrażeń w ciele, cechującego się akceptacją i życzliwością oraz zaangażowanego działania w zgodzie z wyznawanymi wartościami. Jak piszą Eifert i Forsyth, dobrze ilustruje to akronim ACT, którymoże oznaczać zachętę do akceptacji myśli i uczuć (accept), wybierania kierunków (choose directions) i podejmowania działań (take actions) (Eifert i wsp., 2024). Te podstawowe kroki związane są bezpośrednio z modelem elastyczności psychologicznej, skonstruowanym jako model zdrowia psychicznego i jednocześnie model psychopatologii. Do procesów prowadzących do braku elastyczności psychologicznej, a tym samym do cierpienia, należą:
- brak elastycznej uwagi,
- unikanie doświadczania,
- fuzja poznawcza,
- przywiązanie do skonceptualizowanego Ja,
- bierność,
- impulsywność lub uporczywe unikanie,
- brak świadomości własnych wartości albo dominacja pseudowartości.
- Odpowiednikami tych procesów w modelu zdrowia są:
- elastyczna uwaga skupiona na chwili obecnej,
- akceptacja,
- defuzja,
- Ja jako kontekst,
- zaangażowane działanie i wartości.
Jak widać, część tych procesów dotyczy zaangażowania i aktywacji behawioralnej, a inne akceptacji i uważności (Hayes i wsp., 2013).
Uważność jest istotnym elementem terapii akceptacji i zaangażowania i odgrywa w niej ważną rolę. Teoretycy i praktycy ACT odwołują się między innymi do definicji uważności, zaproponowanej przez Jona Kabat-Zinna (Hayes, 2013; Harris, 2024; Wilson i wsp., 2019), która przedstawia uważność jako „(…) szczególny rodzaj uwagi: świadomej, skierowanej na chwilę obecną. Taka uwaga wykształca wielką świadomość, jasność i akceptację bieżącej sytuacji. Budzi nas do faktu, że życie rozwija się tylko w pojedynczych chwilach. Jeśli przez wiele chwil nie jesteśmy w pełni przytomni, możemy nie tylko przeoczyć to, co najcenniejsze w życiu, ale również nie uświadomić sobie własnych możliwości rozwoju i przemiany” (Kabat-Zinn, 2019). ACT rozwija tę definicję o inne aspekty, np. związane z teorią języka i przyjmujące perspektywę transcendentne-
go Ja, która wspiera uważność (Fletcher i wsp., 2005; Hayes, 2020). Uważno...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
