Problematyka odżywiania jako objaw
Abstrahując od typowych zaburzeń odżywiania, szeroko pojęta tematyka jedzenia/odżywiania jest jednym z częstszych tematów pojawiających się w dialogu terapeutycznym. Czasem jest to główny problem, innym razem wątek poboczny wpleciony w szerszy kontekst. „Mój brzuch zatruwa mi życie, taki wstrętny kawał mięsa, nie mogę przez niego nigdzie wyjść na spokojnie”, „Czuję mdłości i odruch wymiotny w sytuacjach intymnych”, „Albo się głodzę i nic nie jem, albo jem wszystko, co mam pod ręką, bo jest mi źle”, „Moje dziecko nie chce jeść wielu potraw”, „Muszę zrobić operację mięśni brzucha po ciąży”, „Jedyne,
co nas jeszcze łączy, to zamiłowanie do jedzenia” – słyszę często w gabinecie. Powyższe przykłady ilustrują wagę oraz różnorodne znaczenie dyskursów dotyczących jedzenia w naszym życiu i funkcjonowania na różnych poziomach. Warto zatem przyjrzeć się tej tematyce w szerszym kontekście.
Żyjemy po to, aby jeść czy jemy po to, aby żyć?
„Jedzenie jest czymś więcej niż odżywianiem (…), jego wytwarzanie, przygotowanie i konsumowanie stwarzają rytuały i zachowania magiczne” (Fernandez-Armesto, 2003, s. 15; za: Józefik, 2014). Barbara Józefik (2014) podkreśla, że fakt, iż od odżywiania zależy nasze życie, czyni relację karmienia czymś wyjątkowym. Można powiedzieć, że jest ono niezwykle ważną osią rozwoju więzi wczesnodziecięcych i zazwyczaj pełni istotną rolę w całym systemie rodzinnym. Przyglądając się zarówno powyższym przykładom, ale i sytuacjom codziennym, zauważamy, że jedzenie można powiązać zarówno z uczuciami, potrzebami, jak i konfliktami wewnętrznymi sygnalizowanymi poprzez określone zachowania związane ze spożywaniem pokarmów czy ich odmową. W jedzenie wplecione zostają zatem wątki koncentrujące się na tożsamości, seksualności, roli kobiecej i męskiej, przynależności etnicznej, religijnej i wiele innych. Współczesna kultura promuje swoistą uważność na to, co spożywamy w kontekście diety, zdrowego żywienia czy ideału szczupłości. Jednocześnie staje się w coraz większym stopniu wzbogacana różnorodnymi treściami skoncentrowanymi wokół jedzenia i określonymi zachowaniami oraz postawami kulinarnymi podkreślającymi styl życia. Przykładem tego mogą być chociażby liczne programy telewizyjne skoncentrowane wokół tematyki przygotowania i spożywania posiłków czy czasopisma poświęcone jedzeniu. Czasem możemy mieć poczucie podwójności i pomieszania, gdyż z jednej strony „powinniśmy” jeść barwnie, kolorowo, wielokulturowo i różnorodnie, a z drugiej ograniczać się, by wyglądać jak gwiazdy z okładek czasopism lub najlepiej jedno i drugie jednocześnie. Wielość znaczeń, jakimi nasycona jest tematyka odżywiania, sprawia, że psychoterapeuta niczym detektyw „bada” powiązanie między dyskursami jedzenia czy trudnościami wokół niego a treściami psychicznymi.
Funkcje i dyskursy jedzenia
Praca terapeutyczna związana z obszarami odżywiania wymaga zatem zrozumienia i osadzenia trudności czy zaburzeń w szerszym kontekście danej osoby. Ich wyjaśnienie wiąże się niejako z poszerzeniem znaczeń w odniesieniu do konkretnej jednostki oraz jej sytuacji. Czym innym będzie odmowa jedzenia u przedszkolaka, a czym innym ograniczanie jedzenia przez nastolatkę. Często, a może nawet przeważnie bywa tak, że zaburzenia odżywiania stanowią wierzchołek góry lodowej, pod którym można odnaleźć pozornie całkiem odległe teoretycznie wątki. W tym kontekście niezwykle istotne w...
