„Bohater” to pojęcie kojarzone z autorytetem i pewnym uniwersalnym wzorcem postępowania. Archetyp bohatera odnosi się do wspaniałomyślnego, dobrego mężczyzny pokonującego zło. Wgłębiając się w zagadnienie bohaterstwa, zauważamy, iż w zależności od kontekstu zachowanie można nazwać aktem heroizmu lub potępić (zob. Snowden reż. O. Stone i Sully reż. C. Eastwood). Media w 2013 r. nazwały bohaterstwem spontaniczną reakcję ochroniarza Portu Lotniczego w Pyrzowicach, który uratował dziecko – Linia Ryanair określiła mężczyznę jako „wykonującego bohaterski czyn z niesamowitą uwagą i refleksem”. Powstaje pytanie – gdzie są granice heroizmu i co określa taką postawę?
W polskiej literaturze psychologicznej nie przedstawiono jak dotąd badań nad związkami heroizmu z osobowością i temperamentem. Tak naprawdę nikt nie wie, czy mężczyzna heroiczny zachowuje się bohatersko ze względu na wysoką moralność, uczciwość i wewnętrzne dobro, czy może z uwagi na niski lęk, impulsywność i rysy narcystyczne lub psychopatyczne. Psychologia społeczna wyjaśnia jedynie mechanizmy sytuacyjne heroizmu i zachowanie biernych obserwatorów. Dlaczego jednak niektórzy ludzie częściej od innych zachowują się heroicznie?
Warto przeczytać również artykuł Czy współczesny nauczyciel może być autorytetem?, w którym odpowiadamy na pytanie czy każdy nauczyciel ma potencjał do zbudowania w sobie autorytetu.
Jak tłumaczone są zachowania heroiczne?
Według podejścia sytuacyjnego heroizm jest rezultatem wymogów sytuacji, a nie dyspozycji indywidualnych i każdy człowiek jest zdolny do bohaterstwa w pewnych okolicznościach. W tym nurcie przywoływana jest banalność heroizmu – co ma nawiązywać do banalności zła. Zimbardo opisał heroizm militarny, cywilny i społeczny. Według badacza żadna z postaw nie jest zdeterminowana dyspozycyjnie. W paradygmacie różnic indywidualnych przypuszczać można jednak, iż nawet heroizm militarny może być zdeterminowany osobowościowo – gdy przyjąć pomiar średnich wartości podejmowanych wielokrotnie czynów heroicznych. Warto zatem zastanowić się nad tym, które cechy osobowości mogłyby decydować o tym, iż dany człowiek zachowa się bohatersko.
Koncepcje interakcyjne odnoszą się do wpływu zarówno czynników sytuacyjnych, jak i indywidualnych. Teoria Farleya zakłada istnienie zdeterminowanego osobowościowo i stałego w czasie małego heroizmu (dobroczynność) oraz zdeterminowanego sytuacyjnie dużego heroizmu (np. ratowanie życia inn...
