Atlasy mózgu w psychologii

Elektroniczne atlasy mózgu stosowane w edukacji, badaniach i klinice mogą stanowić nowe, cenne, wspomagające narzędzie również w psychologii, znacznie różniące się od typowych wywiadów, przeglądów i kwestionariuszy. Dotychczasowy brak zastosowania atlasów w psychologii może wynikać z niedostatecznej informacji o istniejących atlasach mózgu, ich zawartości, funkcjach i narzędziach oraz braku ilustracji, jak atlas może być praktycznie wykorzystany przez psychologa.

Atlasy mózgu w psychologii – zastosowanie

Artykułzawiera propozycję zastosowań atlasów mózgu w psychologii, a zwłaszcza w neuropsychologii, mianowicie w:
1)   edukacji studentów psychologii,
2)   komunikacji psychologa z pacjentem,
3)   wspieraniu neuropsychologów w leczeniu pacjentów jako zasadniczy cel.

1. Atlas anatomiczny
Stosowanie atlasów w psychologii może ułatwić fakt, że najnowszy i najbardziej zaawansowany 3D atlas anatomiczny mózgu rozszerzony do głowy i szyi jest dostępny publicznie na stronie
www.WieslawNowinski.com/GetFreeAtlas [1].

Atlas ten zawieraokoło 3 tys. 3D struktur i 17 klas tkanek (przedstawiony na rys. 1 i 2).

Rys. 1 przedstawia interfejs użytkownika atlasu i jego podstawowe składniki:

główne okno ze skomponowaną sceną,
indeksy anatomiczne,
matrycę do wybierania klas tkanek (modułów) i panele do wyboru grup w ramach wybranych klas.

Rys. 2 ilustruje wybrane moduły:

ośrodkowy system nerwowy,
naczynia krwionośne wewnątrzczaszkowe,
nerwy czaszkowe,
drogi nerwowe i głębokie struktury.

2. Atlas zaburzeń neurologicznych
Zrozumienie patologii mózgu wraz z leżącą u podstawy anatomią i wynikających z jej uszkodzenia zaburzeniami neurologicznymi jest kluczowe zarówno w edukacji medycznej, jak i praktyce klinicznej. W tym celu zbudowano 3D atlas zaburzeń neurologicznych [2], podający diagnozę neurologiczną w oparciu o neuro-anatomiczne podstawy.

Zalety atlasu:

jest wyposażony w patologiczną bazę danych zawierającą ogniskowe i rozmyte symulowane uszkodzenia anatomii mózgu, takie jak martwice, krwiaki, guzy, tętniaki i stenozy;
koreluje zlokalizowaną patologię mózgu z wynikającymi zaburzeniami oraz z otaczającą neuroanatomią. Każde symulowane uszkodzenie mózgu jest zaetykietkowane powstającym zaburzeniem wraz z wynikającymi objawami, symptomami i syndromami;
jest uzupełniony tekstami z podręczników czołowych neurologów podającymi opis neurologiczny oraz słowniczek zaburzeń neurologicznych;
jako pomost między neuroanatomią, neuroradiologią i neurologią w formie 3D interaktywnego narzędzia jest potencjalnie przydatny dla szerokiego grona użytkowników: od studentów medycyny, rezydentów, pielęgniarek, do lekarzy ogólnych, neuroanatomów, neuroradiologów i neurologów, gdyż zawiera zarówno neuroanatomię normalną (powierzchniową i warstwową), jak i patologię skorelowaną z zaburzeniami neurologicznymi przedstawionymi w sposób wizualny i interaktywny.

Rys. 1. Interfejs użytkownika anatomicznego atlasu. Główne okno (centralnie) ze skomponowaną sceną (zawierającą wiele klas tkanek), indeksy anatomiczne (po stronie prawej) oraz matryca do wybierania klas tkanek i panele do wyboru grup w ramach wybranych klas (na górze)

Rys. 2. Ilustracja modułów w atlasie anatomicznym: a) ośrodkowy system nerwowy; b) naczynia krwionośne wewnątrzczaszkowe; c) nerwy czaszkowe; d) drogi nerwowe; e) głębokie struktury

Rys. 3. Obustronne przyśrodkowe uszkodzenie rdzenia przedłużonego „zasymulowane” w postaci białej, zaetykietkowanej kuli. Wyświetlony tekst (etykietka uszkodzenia wyświetlana po wskazaniu myszką) podaje listę objawów: obustronne porażenie czterokończynowe bez porażenia twarzy, kompletne porażenie języka i kompletną utratę odczuwania wibracji i pozycji poniżej. Skomponowana lokalna neuroanatomia (włączając mięśnie twarzy, język oraz nerw twarzowy i podjęzykowy) ułatwia interpretację i zrozumienie objawów)

Możliwości atlasu zaburzeń neurologicznych rys. 3 Pokazuje on obustronne przyśrodkowe uszkodzenie rdzenia przedłużonego „zasymulowane” w postaci białej kuli. Jednostronne uszkodzenie powoduje syndrom Dejerine’a, natomiast obustronne – wywołuje porażenie czterokończynowe bez porażenia twarzy, kompletne porażenie języka i kompletną utratę odczuwania wibracji i pozycji poniżej głowy. Porażenie czterokończynowe wynika z uszkodzenia drogi korowo-rdzeniowej, a utrata odczuwania wibracji i pozycji z naruszenia wstęgi przyśrodkowej. Twarz nie jest porażona, ponieważ odejście nerwu twarzowego znajduje się powyżej uszkodzenia, w przeciwieństwie do nerwu podjęzykowago położonego w obszarze uszkodzenia, powodując porażenie języka. Zauważmy, że objawy otrzymane w wyniku tego uszkodzenia mózgu całkiem naturalnie wynikają z lokalnej neuroanatomii w 3D. A więc atlas nie tylko podaje listę objawów (jak inne tradycyjne źródła), ale pozwala również zrozumieć i wytłumaczyć, dlaczego tak się dzieje.

Zastosowanie atlasów dla neuroedukacji

Bogata zawartość, obszerny zbiór wykonywanych funkcji, możliwość dyssekcji oraz szybkiego komponowania i dekomponowania mózgu oraz automatyczne etykietkowanie struktur powodują, że atlas anatomiczny jest idealnym narzędziem dla nowoczesnej neuroedukacji.

Jednym z istotnych trendów w służbie zdrowia jest poprawa komunikacji lekarza z pacjentem i jego rodziną. W przypadku chorób mózgu komunikacja ta jest szczególnie utrudniona ze względu na niezmiernie skomplikowaną budowę mózgu, jak i złożony proces patologiczny. Atlasy ułatwiają komunikację psychologa z pacjentem i/lub jego rodziną poprzez zilustrowanie w przystępny, przyjazny i kolorowy sposób anatomii mózgu w 3D.

1. Atlas anatomiczny – zastosowanie
Atlas jest szczególnie przydatny do:

komunikacji z pacjentem ze względu na jego bogatą zawartość w 3D oraz możliwość wyboru dowolnych struktur, klas tkanek, czy układów w dowolnym kontekście,
szybkość operacj i selekcji i deselekcji 3D obiektów znacznie oszczędza czas,
ułatwia objaśnienie i zilustrowanie skomplikowanej neuroana...