Szachy jako narzędzie badawcze
O mocy graczy wnioskować można bezpośrednio na podstawie wyników z rozegranych pomiędzy nimi partiami szachowymi – lepszym jest ten, który wygra. Organizacja turnieju, w którym mogliby zmierzyć się szachiści z całego świata, jest z góry skazana na porażkę, nawet w dobie internetu. Dlatego też o potencjale szachistów można wnioskować na podstawie ich pozycji w rankingu szachowym ELO – zwanego tak na cześć jego twórcy Árpáda Emricka Élő. Ranking ELO, ze względu na swą konstrukcję, przyjmuje cechy rozkładu normalnego o M = 1500 oraz SD = 200.
Każdy aktywny gracz jest notowany w rankingu. Ponadto rezultaty wszystkich partii turniejowych są rejestrowane przez FIDE. Posunięcia bierek są skrupulatnie notowane. Z tej ogromnej, a co ważne, zobiektywizowanej bazy można wylosować graczy o różnym poziomie biegłości oraz reprezentatywne zadania o różnym poziomie trudności. Dlatego zaaranżowanie szachów jako narzędzia umożliwia wywołanie (ang. elicit) zachowań będących podstawą eksperctwa. Innymi słowy, w warunkach laboratoryjnych można badać rzeczywiste (ang. real-life) zdarzenia będące istotą eksperctwa (ang. expert-performance approach) (Ericsson,
Smith, 1991).
Cztery kroki do mistrzostwa
Przypadek (I). Najczęściej on wyjaśnia okoliczności, w których dzieci po raz pierwszy zasiadają przed szachownicą. Część z nich szybko odkrywa reguły i zasady szachowe, toteż prędko uzyskują one przewagę nad swoimi rówieśnikami. Wygranej towarzyszy radość, ta znów niczym grawitacja przyciąga znów przed szachownicę (de Bruin, Kok, Leppink, Camp, 2014). Częstości i liczebności rozgrywanych partii nie musi towarzyszyć przyrost biegłości szachowej. Gdy osiągnięta zostanie pewna wprawa, wykonywana czynność staje się automatyczna i nie jest kontrolowana świadomie (Ackerman, 1987). Dalszy rozwój tej biegłości zostaje zatrzymany (ang. arrested) (Ericsson, Krampe, Tesch-Römer, 1993).
Dalsze doskonalenie zdolności szachowych wymaga (II) implementacji metodycznego treningu (ang. deliberate practice) – najczęściej pod okiem trenera. W metodycznym treningu tworzy się zadania problemowe tak, by poziomem trudności wykraczały poza aktualne możliwości podopiecznego. Zadania ukierunkowane są na podnoszenie ściśle określonej zdolności, dlatego też są one wielokrotnie powtarzane, a po każdej kolejnej próbie udzie...
