Teorie i koncepcje rozwoju
W kontekście rozwoju można odnieść się do różnych teorii, m.in.:
- ekologiczna koncepcja rozwoju Uriego Bronfenbrennera, która pozwala na opis i analizę bezpośredniego wpływu otoczenia fizycznego i społecznego na przebieg procesu rozwoju i sposób realizacji kolejnych zadań rozwojowych oraz na ich efekty;
- teoria samodeterminacji Richarda M. Rayana i Edwarda L. Deciego, która wyjaśnia powiązania między oddziaływaniami otoczenia a funkcjonowaniem jednostki poprzez wskazanie na pośredniczącą – kluczową rolę zaspokajania bądź niezaspokajania podstawowych (uniwersalnych) potrzeb psychicznych: więzi, kompetencji i autonomii;
- teoria rozwoju psychospołecznego Erika H. Eriksona, która przedstawia analizę kolejnych etapów rozwoju w dzieciństwie i dorastaniu przez wskazanie z jednej strony na specyficzne potrzeby rozwojowe (charakterystyczne dla danego etapu) związane z doświadczanym kryzysem rozwojowym, a z drugiej na określone zapotrzebowanie kierowane przez jednostkę ku otoczeniu, pozwalające te potrzeby zaspokoić; efekt rozwoju to uzyskanie określonych cech charakteru (tzw. cnoty);
- teoria systemów dynamicznych, która opisuje i analizuje wielopoziomowe i zmieniające się w czasie powiązania między elementami wszystkich subsystemów tworzących razem mega system „jednostka środowisko fizyczne i społeczne” (Grzegorzewska, Cierpiałkowska, Borkowaska, 2020).
Szanse i zagrożenia dla rozwoju nastolatka
Czynniki ryzyka w rozwoju:
- zagubienie w nadmiarze ofert – dotyczy problemów z wyborem, bo często nowe oferty wydają się atrakcyjniejsze od poprzednich, np. udział w zajęciach sportowych nie będzie już tak fascynujący mimo sukcesów, jeśli znajomi umieszczą na Instagramie relację z zajęć pole dance. Dodatkowo rodzice oferują wiele zajęć i aktywności pozaszkolnych, wyjazdów wakacyjnych. Wpływ mają również oferty internetowe. A na tym etapie młody człowiek „nie wie, kim jest, kim się staje” i czego chce. Dotyczy to również życia towarzyskiego, liczby grup, propozycji spotkań i imprez;
- rozproszenie aktywności – aktywność na wielu polach, np. zaangażowanie w zajęcia sportowe, organizacje ekologiczne, naukę języków, życie w sieci itp., co skutkuje ciągłym zmęczeniem;
- ryzyko nadmiernej koncentracji na „korzystaniu z okazji” – dokonywanie wyborów bez refleksji nad możliwymi skutkami, co może prowadzić do nieadaptacyjnych strategii radzenia sobie z nadmiarem...
