Narcyzm jako zaburzenie – kliniczne ujęcie
Narcyzm charakteryzuje osobę zaabsorbowaną sobą, próżną, z nadmiernym poczuciem własnej ważności, wyjątkowości i wyższości, czemu towarzyszy poczucie wyjątkowych uprawnień, roszczeniowość i arogancja. Inni ludzie traktowani są instrumentalnie i wykorzystywani są w celu utrzymania nierealistycznego obrazu siebie. W teoriach psychoanalityków (m.in. Freuda, Kernberga i Kohuta) możemy odnaleźć konkurencyjne wobec siebie ujęcia narcyzmu, w których źródeł problemu poszukuje się we wczesnych doświadczeniach dziecka – w zaburzonych relacjach z rodzicami (opiekunami). Kolejne koncepcje rozpatrywały narcyzm w oderwaniu od psychoanalitycznego paradygmatu, nadal jednak koncentrując się na negatywnych aspektach funkcjonowania osoby narcystycznej oraz ich wczesnodziecięcych uwarunkowaniach. Narcyzm kliniczny traktowany jest jako poważne zaburzenie, będące niejednokrotnie wyzwaniem dla terapeuty. Współcześnie narcystyczne zaburzenie osobowości nie jest ujmowane jako odrębne w międzynarodowej klasyfikacji chorób ICD-10, natomiast taksonomia DSM-V formułuje kryteria diagnozy: poczucie własnej wielkości (manifestujące się w zachowaniu lub w fantazjach), potrzeba bycia podziwianym, brak empatii. Z czasem badacze byli coraz bardziej świadomi tego, że narcyzm nie jest pojęciem jednorodnym. Ta heterogeniczność znalazła odbicie w próbach rozróżnienia odmiennych typów lub aspektów narcyzmu: zdrowego i patologicznego, jawnego i ukrytego, nadwrażliwego i wielkościowego, indywidualnego i grupowego. Powyższe klasyfikacje w różnym stopniu nakładają się na siebie, co dodatkowo potęguje chaos terminologiczny.
Narcyzm jako cecha – niekliniczne ujęcie
Rozpatrywanie narcyzmu jako zaburzenia nie jest jedyną możliwością. Z perspektywy psychologii osobowości narcyzm jest uniwersalnym wymiar...
