Dzieci „wychodzą” z domu, pojawia się wizja przeorganizowania relacji rodzinnych, zakończenia pracy zawodowej i wytworzenia nowych, satysfakcjonujących aktywności. Wszystkie te aspekty wpływają na sytuację społeczno-ekonomiczną, często ją komplikując lub pogarszając. Grono bliskich może się kurczyć z powodu rozluźnienia więzi, trudności w ich podtrzymywaniu, które wynikają z mniejszej sprawności czy w końcu śmierci osób z otoczenia. Odrębnym, bardzo ważnym tematem jest kwestia zapewniania opieki osobom, których samodzielność i niezależność jest mniejsza – seniorów czy osób chorujących. Najczęstszym modelem jest wzięcie na siebie tego obowiązku przez członków rodziny – współmałżonków lub dzieci. Przeważnie są to kobiety, właśnie w okresie okołoemerytalnym. Nierzadko wiąże się to z ich rezygnacją z pracy zawodowej i pogorszeniem sytuacji socjalnej oraz stałym obciążeniem bez możliwości odpoczynku. Jest to sytuacja sprzyjająca pojawieniu się objawów depresji, która stanowi jedną z głównych przyczyn zgłoszenia się do psychologa. Czasami jednak sytuacja ta jest bardziej skomplikowana, a etiologia objawów nie tak oczywista.
Późna dorosłość to też czas zmian fizycznych, w którym sprawność organizmu może się pogarszać. Źródła podają, że już od około 40. r.ż. obserwujemy oznaki starzenia się, a z kolejnymi latami tempo tego procesu wzrasta. Powiększa się też ryzyko zdiagnozowania choroby przewlekłej, szczególnie w piątej i szóstej dekadzie życia. Według Tadeusza Paradowskiego 7 mln Polaków po 60. r.ż., wymaga zajęcia się ich problemami zdrowotnymi. Wśród najczęściej diagnozowanych są choroby układu krążenia, schorzenia o podłożu neurologicznym, metabolicznym, dotyczące układu immunologicznego czy w końcu te, które w powszechnej świadomości budzą największy lęk – choroby nowotworowe. Mogą one zakłócać różne funkcje organizmu, w tym upośledzać sprawność OUN i być przyczyną rozwoju dysfunkcji neuropsychicznych.
W tabeli 1. przedstawiono objawy neuropsychiczne uwarunkowane chorobami, a także mechanizm powstania objawów.
Tab. 1. Objawy neuropsychiczne w konkretnych chorobach
| Choroba somatyczna | Patomechanizm | Rodzaj zaburzeń poz... |
