W artykule przedstawione zostaną psychologiczne i fizjologiczne mechanizmy błędnego koła negatywnego wpływu bólu i złej jakości snu na zdrowie i samopoczucie. Opisane zostaną także podstawowe interwencje psychologiczne, które mogą być podejmowane w celu leczenia bezsenności u osób z przewlekłymi zespołami bólowymi.
Ból zakłóca sen na wiele sposobów. Powoduje wybudzenia autonomiczne przez zwiększenie aktywności układu współczulnego i aktywuje oś podwzgórze-przysadka-nadnercza przez wydzielanie kortyzolu i innych biochemicznych mediatorów reakcji stresowej. Powoduje to pogorszenie jakości snu i może prowadzić do wzajemnego podtrzymywania i wzmacniania się negatywnych konsekwencji bólu i złej jakości snu. Wzbudzenie organizmu związane z odczuwaniem bólu może nie tylko utrudniać zaśnięcie oraz powodować wybudzenia ze snu w nocy, ale także prowadzi do senności i drzemek w ciągu dnia, co dodatkowo negatywnie wpływa na regulację snu.
U osób zdrowych wykazano, że całkowita deprywacja snu nasila odczuwanie bólu, w tym tkliwość mięśniowo-szkieletową oraz wrażliwość na ciepło i zimno (Haack, Sanchez i Mullington, 2007; Kundermann, Spernal, Huber, Krieg i Lautenbacher, 2004). Także przewlekłe ograniczenie snu, czyli skrócona długość snu przez wiele dni, zmniejsza próg odczuwania bólu (Simpson, Scott-Sutherland, Gautam, Sethna i Haac, 2018). Jednak w obu przypadkach – całkowitej i przewlekłej deprywacji snu – sen działa regenerująco, odwracając te efekty.
Większość badań z użyciem polisomnografii, czyli techniki pozwalającej na rejestrację oraz ocenę czynności ciała podczas snu, skupia się na fibromialgii, w której występuje uogólniony ból układu ruchu wraz z punktami spustowymi wrażliwymi na ucisk, przewlekłe zmęczenie oraz uczucie sztywności w ciele. Badania pokazują, że ta choroba wiąże się ze skróconym czasem...
Czy sen może leczyć ból?
Zespoły bólowe często powodują bezsenność. Z kolei wystąpienie bezsenności pogarsza odczuwanie bólu. Najwyraźniej widoczne jest to w przewlekłym bólu współistniejącym z bezsennością, gdzie oba te stany wzajemnie się nasilają w mechanizmie błędnego koła. Obok bezsenności także częstość występowania innych zaburzeń snu, takich jak zespół niespokojnych nóg lub bezdech senny, jest wyższa wśród osób cierpiących na przewlekłe zespoły bólowe w porównaniu z populacją ogólną (Mathias, Cant i Burke, 2018). Dane z badań epidemiologicznych wskazują, że zaburzenia snu występują od 40% do 88% osób doświadczających przewlekłego bólu (Karaman, Karaman i Dogru, 2014; Smith, Perlis i Carmody, 2001).
