Pracownik socjalny odgrywa kluczową rolę w zmienianiu egzystencji wielu osób, podejmując kontakt i organizując działania pomocowe. Wynika to z faktu, iż bardzo często jest specjalistą tak zwanego „pierwszego kontaktu” – to on pierwszy dowiaduje się o problemach i kryzysie, jakiego doświadcza dana osoba. Od tego, w jaki sposób podejmie interwencję i organizowanie dalszej pomocy, zależy szybkość i jakość zmiany sytuacji i doświadczenia osób potrzebujących wsparcia.
Jeżeli pracownik socjalny oszacuje, iż kryzys, z którym spotyka się, jest kryzysem psychicznym, powinien zaangażować w proces pomocy innych specjalistów z danej dziedziny. Im trafniej zdiagnozuje problem, tym dobór odpowiednich rodzajów pomocy będzie skuteczniejszy. Pracownik socjalny powinien posiadać umiejętność wczesnej przesiewowej diagnozy dotyczącej kryzysu, którego doświadcza osoba i na tej podstawie organizować pomoc odpowiedniego specjalisty (specjalistów).
Na użytek pracy pracownika OPS można przyjąć czterorodzajową klasyfikację kryzysów:
- Kryzys dezinformacji lub niekompetencji, w którym osoba nie dysponuje odpowiednią ilością informacji lub nie posiada odpowiedniego rozmiaru i ilości kompetencji do poradzenia sobie z danym problemem.
- Normatywny kryzys, spodziewany przełom życiowy, np. związany z przeprowadzką, zmianą pracy, zawarciem związku małżeńskiego, urodzeniem się dziecka itp.
- Kryzys wynikający z urazu – np. wypadek, bycie ofiarą przemocy, klęski żywiołowej itp.
- Kryzys rozwojowy – związany z dojrzewaniem człowieka i zjawiskami, które występują w tym okresie (adolescencja, przekwitanie itp.), jego rozwojem i wszystkimi zmianami, które mają miejsce w procesie rozwoju.
- Kryzys psychopatologiczny, powstający w wyniku zaburzeń psychicznych. Ujawnia się w postaci różnych objawów zaburzeń i chorób i znacząco wpływa na życie osoby, która doświadcza tego kryzysu – jak i jej bliskich. Wpływ ten jest destruktywny dla wszystkich.
- Nagły, intensywny kryzys o charakterze incydentalnym, wymagający natychmiastowej interwencji, przejęcia części kontroli nad losami osoby w kryzysie, organizowaniem jej natychmiastowego bezpieczeństwa i działań leczniczych.
Podstawowa wiedza na temat zakresu działań psychoterapeuty i psychiatry pozwoli na odpowiednie ukierunkowanie działań pomocowych.
Pracownik OPS może podjąć współpracę z psychiatrą i/lub psychoterapeutą zawsze wówczas, gdy:
POLECAMY
- uzna, że potrzebna i/lub konieczna jest konsultacja z danym specjalistą;
- że należy osobę wspomaganą objąć natychmiastową hospitalizacją;
- kiedy klient OPS potrzebuje kontynuacji leczenia farmakologicznego;
- gdy klient potrzebuje opinii na temat funkcjonowania psychicznego.
Jeżeli pracownik socjalny dostrzeże silny kryzys psychopatologiczny lub epizod silnego, ostrego kryzysu, wówczas powinien uruchomić procedury działania zmierzające do objęcia osoby w tego typu kryzysie odpowiednią opieką psychiatry i/lub psychoterapeuty. Na leży pamiętać, iż pomoc socjalna, psychiatryczna i psychoterapeutyczna może nie być wystarczająca oraz okazać się może, iż konieczna będzie asystentura rodzinna, terapia pedagogiczna, konsultacje prawne itp. w celu zwiększenia jakości i skuteczności wsparcia klienta OPS.
Umiejętności diagnostyczne pracownika ops
Aby nawiązywać współpracę z psychiatrą, pracownik socjalny powinien być wyposażony w podstawowe umiejętności i wiedzę dotyczącą zaburzeń i chorób psychicznych. W związku z tym niezbędna jest:
- podstawowa wiedza psychologiczna – wiedza na temat zjawisk społecznych, typowych mechanizmów psychologicznych związanych z daną problematyką (przemoc, konflikty interpersonalne, gry psychologiczne itp.), wiedza na temat specyficznych trudności psychicznych, z którymi pracownik OPS spotyka się w swojej pracy (np. wiedza na temat objawów psychopatologicznych);
- wiedza prawna dotycząca leczenia, obowiązku i przymusu leczenia (np. ustawa o ochronie zdrowia psychicznego, karta praw pacjenta);
- podstawowa wiedza medyczna (o powszechnych chorobach i zaburzeniach, objawach somatycznych i sposobach leczenia);
- wiedza z zakresu antropologii – dotycząca zjawisk społecznych, kulturowych, obyczajowych, także tych wynikających z historii danych nacji itp.;
- wiedza na temat środowiska osoby wspomaganej, tj. terenu, społeczności, w której przebywa osoba wspomagana i wpływu, jaki ma środowisko na nią;
- umiejętności obserwacji funkcjonowania osoby wspomaganej, rejestrowania dynamiki zmian w jej postawie;
- zdolności prowadzenia wywiadu, mającego na celu zebranie odpowiednich informacji;
- umiejętności rozpoznawania danych zaburzeń i chorób psychicznych;
- umiejętności nawiązywania i podtrzymywania kontaktu z klientem, odpowiedniego komunikowania się z nim w celu szacowania jego stanu psychicznego i funkcjonowania.
Pracownik socjalny, stwierdzając występowanie wymienionych stanów/cech funkcjonowania klienta, będzie posiadał dane, na podstawie których może skierować się do psychoterapeuty lub psychiatry w celu nawiązania współpracy zapewniającej odpowiednie wsparcie dla klienta OPS. Powinien zwrócić szczególną uwagę na:
- Zauważalne cierpienie osoby. Pracownik OPS jest w stanie uznać, iż osoba dana cierpi, doświadcza silnego stresu dezorganizującego jej zwykłe, życiowe funkcjonowanie.
- Znaczne trudności w przystosowaniu się. Pracownik dostrzega, iż jednostka nie jest w stanie dostosować się do rzeczywistości i wymagań, nie jest w stanie realizować zadań i obowiązków w różnego rodzaju środowiskach; nie jest w stanie zaspokajać w optymalnym stopniu potrzeb własnych i innych osób.
- Irracjonalność w zachowaniu osoby.
- Nieprzewidywalność. Klient OPS w odbiorze wykazuje się brakiem kontroli własnego postępowania, jest nieprzewidywalny, co obniża poczucie bezpieczeństwa w kontakcie z nim.
- Naruszanie konwenansów i norm moralnych. Osoba łamie powszechnie panujące umowy, uzgodnienia społeczne, nie stosuje się do nich, narusza je w sposób dezorganizujący funkcjonowanie innych, narażając ich i siebie na szkody na wielu polach.
- Powodowanie dystressu u osób przebywających z daną osobą. Pracownik socjalny w kontakcie z osobą z trudnościami z obszaru psychicznego doświadcza dystressu, dyskomfortu i trudności. Może mieć poczucie, że klient narusza ważne umowy społeczne.
Podstawowa wiedza psychologiczna i psychiatryczna oraz podstawowe umiejętności diagnostyczne pracownika socjalnego ułatwiają i przyspieszają współpracę z psychiatrą i psychoterapeutą.
Jak powinna wyglądać współpraca?
Pracownik socjalny odgrywa kluczową rolę. Jest osobą pierwszego kontaktu.
- Współpraca powinna polegać na wymianie merytorycznej. Wszyscy specjaliści zaangażowani w proces pomocy powinni ustalać plan działania w oparciu o merytoryczne przesłanki: rzetelną diagnozę i ustalenie, jakie doświadczenia ma osoba objętą pomocą. Podczas podejmowania i realizowania współpracy – wymieniać się niezbędnymi danymi na temat funkcjonowania danej osoby z perspektywy dziedziny, którą zajmuje się specjalista:
- społecznej: w jaki sposób funkcjonuje w relacjach z innymi – w społeczeństwie, w jaki sposób zaspokaja swoje potrzeby, jak egzystuje w danej społeczności, w środowisku pracy, dzielnicy, w środowisku rodzinnymi; realizowania zadań życiowych itp.;
- psychologicznej: sposoby myślenia, działania, reagowania emocjonalnego, sposoby radzenia sobie ze stresem; nawiązywanie kontaktu z innymi, budowanie relacji; sposoby rozwiązywania problemów; umiejętności interpersonalne; doświadczenie kryzysów psychicznych (np. choroby psychiczne);
- medycznej, biologicznej: stan somatyczny, funkcjonowanie fizjologiczne, przebyte urazy mechaniczne i choroby.
- Współpraca powinna wynikać z rzetelnej diagnozy. Oznacza to, że działania pomocowe ustalane są na podstawie przeprowadzonego rzetelnego wywiadu środowiskowego, diagnozy psychiatrycznej oraz psychoterapeutycznej. Specjaliści zaangażowani pożytkują czas na konieczne badania i na ich podstawie uzgadniają kierunki oddziaływań wobec osoby wspomaganej. Dokonują tego wspólnie, konsultując, dzieląc się wiedzą, sprawdzając możliwości – zarówno po ich stronie, jak i po stronie osoby wspomaganej.
- Powinna być priorytetyzowana. To znaczy: konstruowana w oparciu o diagnozę problemu i identyfikację potrzeb oraz realnych możliwości danych osób do realizowania zadań przed nimi stawianych. Profesjonaliści, ustalając strategie działania, uwzględniając możliwości osoby wspomaganej i własne, ustalają poziom ważności dokonywania określonych czynności pomocowych. Ustalają zależności przyczynowo-skutkowe i nimi kierują się opracowując plan działania (tj. kolejność występowania określonych kroków wsparcia wobec osoby wspomaganej).
- Stała. Powinna trwać nieprzerwanie przez okres objęcia pomocą ośrodka pomocy społecznej i ustać w sytuacji oczekiwanej zmiany (poprawa nastroju, ustanie zachowań krzywdzących, redukcja objawów umożliwiająca funkcjonowanie zaspokajające potrzeby życiowe w wystarczającym stopniu oraz – nierozłącznie – bycie w relacjach w sposób satysfakcjonujący obie strony).
- Systematyczna. Odstępy pomiędzy kontaktem pracownika OPS z psychiatrą i psychoterapeutą powinny być uzgodnione i zaplanowane w taki s...
Kup prenumeratę Premium, aby otrzymać dostęp do dalszej części artykułu
Przypisy

O wyzwaniach i zjawiskach we współczesnej psychologii cz 1....
20 września 2017

Czy współczesna rodzina skazana jest na zatracenie więzi i brak...
28 września 2017

Ciągła potrzeba bycia online, czyli o płynnej tożsamości we...
28 września 2017