Według Słownika języka polskiego: libido jest to „psychiczna chęć do zaspokojenia potrzeby bliskości cielesnej”. Jest to wewnętrzne pragnienie, którego celem jest zaspokojenie potrzeb seksualnych. Seksualność to jeden z podstawowych elementów życia każdego człowieka, obejmuje seks, orientację seksualną, rolę płciową oraz identyfikację, pożądanie, erotyzm, intymność, reprodukcję oraz szeroko pojętą równowagę życiową.
Według raportu Seksualność Polaków 2017 wykazano, iż w ostatnim roku 76% Polaków w wieku 18–49 lat uprawiało seks. W stosunku do 2011 r. wynik ten zmniejszył się o 3%, a także o 10% w porównaniu z wynikiem z 1997 roku. Dane te świadczą o tym, że z roku na rok spada liczba osób uprawiających seks.
Czas trwania stosunku seksualnego w grupie 18–49 lat nie zmienił się od 2005 roku, a jego długość wynosi średnio około 13–15 minut. Za to o 5 minut skróciła się gra wstępna, z 20 minut w 2005 r. do 15 minut w 2017 r.
Aspekt żywieniowy uwikłany w rolę popędu płciowego zarysowany jest w dziejach ludzkości i w kulturze od dawna. Na temat wpływu spożywania poszczególnych produktów czy składników odżywczych istnieje wiele mitów, ludowych przesądów czy udowodnionych faktów, o których warto wiedzieć.
Mirosław Lenart (2017), analizując rolę jedzenia i kobiet w kontekście duchowym, przytacza, iż pokarmy „ciężkie”, czyli mięsne, były przeznaczone dla mężczyzn, natomiast „lekkie” dla kobiet, w związku z powyższym nasze przodkinie praktycznie nie jadły mięsa, ponieważ było ono uznawane za pożywienie, które wzmaga pożądanie. „Powstrzymywanie się od jedzenia miało zatem u kobiet istotne znaczenie w kontekście panowania nad własną seksualnością”.
Mimo iż świadomość żywieniowa znacząco wzrasta, nadal można spotkać się z mitami i twierdzeniami, które nie mają żadnego udowodnionego podłoża.
Potrzeba żywieniowa, potrzeba seksualna
Żywienie odgrywa w życiu ważną rolę – jest to potrzeba fizjologiczna, która musi być zaspakajana, aby organizm był w stanie przeżyć. Podobnie jak potrzeba seksualna znajduje się na pierwszym poziomie, czyli wpisuje się w potrzeby fizjologiczne. Obie powinny być zaspokojone w taki sposób, aby organizm zachował homeostazę. Utrzymywanie na wysokim poziomie jakości seksualnej ma nieodzowny wpływ na jakość naszego życia, niestety problem ten jest często pomijany przez nas samych, lekarzy, a nierzadko objęty tematem tabu, owiany tajemnicą i niezrozumieniem.
Obecne czasy nie sprzyjają zachowaniu szeroko pojętego zdrowia, zmuszają nas do szybkiego życia, „bogatego” w stres, brak snu, a także do spożywania wysoko przetworzonego, ubogo wartościowego jedzenia. To, jak wygląda nasza dieta, w jakie związki odżywcze jest bogata, może definiować i bezpośrednio rzutować na nasz popęd seksualny.
Właściwa masa ciała
Prawidłowa masa ciała wydaje się mieć duży wpływ na libido, jakość i ilość spermy u mężczyzn, a także na czas potrzebny do osiągnięcia pobudzenia i orgazmu. Badania potwierdzają, iż zarówno zbyt duża masa ciała, jak i zbyt niska wiążą się z niewłaściwym poziomem libido oraz z problemami związanymi z płodnością. Okazuje się również, iż zaburzenia seksualne są powszechne w różnych typach zaburzeń odżywiania. Niskie BMI jest związane z utratą libido, lękiem seksualnym, a także unikaniem związków seksualnych. W innych badaniach przeprowadzonych wśród mężczyzn stwierdzono, iż częstość występowania nadwagi lub otyłości u mężczyzn zgłaszających objawy zaburzeń erekcji może wynosić nawet 79%. W badaniach tych stwierdzono, iż zmiana masy ciała na prawidłową oraz wprowadzenie aktywności fizycznej wpływa pozytywnie na libido.
Dieta śródziemnomorska
Większość badań zajmujących się problemami związanymi z zaburzeniami funkcji seksualnych dowiodła, iż łączą się one z czynnikami ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego, do których możemy zaliczyć: hiperlidepemię oraz hipertrójglicerydemię, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze czy otyłość.
Sposobem żywienia, który wydaje się niwelować i poprawiać paramenty związane z chorobami układu sercowo-naczyniowego, jest dieta śródziemnomorska. Korzystne działanie, jakie jest jej przypisywane, to: obfitość warzyw i owoców, orzechy, produkty z pełnego ziarna, a także ryby oraz oliwa z oliwek.
Z badań wynika, iż stosowanie diety śródziemnomorskiej poprzez zmniejszenie spożywania nasyconych kwasów tłuszczowych, wprowadzenie większych ilości błonnika może przywrócić prawidłowe funkcje seksualne. W badaniach przeprowadzonych na mężczyznach z chorobami układu sercowo-naczyniowego zastosowano postępowanie żywieniowe. Po upływie dwóch lat znacznie poprawili swoje parametry biochemiczne, a także zaburzenia erekcji uległy istotnemu zmniejszeniu.
Podobne wnioski wykazano w badaniach na kobietach, gdzie 59 uczestniczek podzielono na dwie grupy, w której jedna stosowała przez dwa lata dietę śródziemnomorską, natomiast druga kontynuowała dotychczasowe żywienie. W pierwszej grupie badanych kobiet znacząco obniżył się profil lipidowy, obniżyło się ciśnienie tętnicze oraz glikemia na czczo. Wysunięto również wniosek, iż dieta przyczyniła się do poprawy funkcji seksualnych kobiet.
Składniki mineralne sprzyjające libido
Urozmaicona i prawidłowo zbilansowana dieta zawierająca cenne składniki mineralne i witaminy jest gwarancją zachowania zdrowia i równowagi organizmu. Dieta powinna spełniać indywidualne oczekiwania organizmu z uwzględnieniem płci, wieku, aktywności fizycznej, a także brać pod uwagę choroby i zaburzenia, z jakimi zmaga się jednostka.
W kontekście prawidłowego libido oraz utrzymania prawidłowych funkcji seksualnych znaczący i istotny wpływ ma selen oraz cynk.
Cynk jest to składnik mineralny, który występuje w organizmie ludzkim w śladowych ilościach. Związek ten jest konieczny w wielu reakcjach zachodzących w organizmie, jest niezastąpiony w tworzeniu spermy i podtrzymywaniu jej żywotności. Odpowiedni poziom cynku jest ważny dla zachowania płodności u mężczyzn, a jego niedobór może być przyczyną: zmniejszenia ilości nasienia i/lub obniżenia jej żywotności, w konsekwencji niepłodności, a także obniżenia stężenia testosteronu. Zbyt niski poziom tego pierwiastka jest dość powszechny. Zadowalająca sprawność seksualna, potencja oraz płodność wydają się być uzależnione od podaży cynku w diecie, która według National Reserch Council powinna wynosić 15 mg/dobę. Badacze zwracają uwagę na to, iż zwiększoną ilość cynku powinni spożywać sportowcy – jest to związane z dużą aktywnością fizyczną oraz rozwojem tkanki mięśniowej.
Cynk jest lepiej przyswajalny z produktów zwierzęcych – wchłanianie z diety waha się w granicach 20–40%. Obserwuje się również jego wzrost w przypadkach niedoboru tego składnika. Przyswajalność cynku zmniejszają: alkohol, obecność fitynianów, szczawianów oraz błonnika, a także miedź, żelazo oraz wapń. Do produktów obfitujących w cynk możemy zaliczyć: mięso, wątrobę, sery podpuszczkowe, ciemne pieczywo, kaszę gryczaną, jaja; a z produktów roślinnych zawierających cynk: ciecierzycę i nasiona dyni.
Selen to mikroelement, którego rola polega na wzmacnianiu układu odpornościowego, ochronie serca i układu krążenia. Jest ważnym składnikiem pokarmowym dla mężczyzn – połowa jego całkowitych zasobów jest zgromadzona w jądrach, częściach przewodów nasiennych przyległych do gruczołu krokowego, a także w spermie, z którą jest wydalany. W kontekście płodności oraz libido jest to związek, który może odgrywać znaczącą rolę w zachowaniu prawidłowych funkcji.
Do produktów bogatych w selen zaliczamy: podroby (zwłaszcza nerki), żywność pochodzenia morskiego: skorupiaki, ryby, orzechy brazylijskie, a także mleko i produkty mleczne oraz jaja (zawartość selenu w tych ostatnich jest uzależniona od stężenia selenu w paszy oraz roślinach, którymi żywią się zwierzęta).
Witaminy
Witamina E (tokoferol) – jest związkiem organicznym rozpuszczalnym w tłuszczu, jest antyoksydantem, chroni organizm przed ryzykiem rozwoju nowotworów, choroby wieńcowej, zmian miażdżycowych, najlepsza jego skuteczność jest osiągana przy współpracy z witaminą C i beta-karotenem. Witamina E hamuje hemolizę krwinek czerwonych, wraz z selenem zapobiega stłuszczeniu wątroby, wpływa na czynność gruczołów wewnętrznego wydzielania, uczestniczy w procesach rozrodczych kobiet i mężczyzn – przeciwdziała bezpłodności. Ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie układu płciowego – przyczynia się do zachowania właściwych funkcji rozrodczych. Zwiększa płodność, jak również popęd seksualny u obu płci oraz potencję u mężczyzn. Uczestniczy w produkcji prostaglandyn wywołujących skurcz macicy w czasie stosunku płciowego.
Witamina E jest syntezowana przez rośliny, występuje również w produktach pochodzenia zwierzęcego. Jej podstawowym źródłem są tłuszcze roślinne: olej z zarodków pszenicy, słonecznikowy, a także krokoszowy; ponadto znajduje się w produktach zbożowych, orzechach, warzywach, produktach mięsnych oraz mlecznych.
Witamina A (retinoidy), a także beta-karoten (prowitamina A) – odgrywają nieocenioną rolę w organizmie ludzkim, poza ogólnie znanymi funkcjami, takimi jak: wpływ na prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku (w szczególności nocne widzenie), wzrost kości, utrzymanie prawidłowego stanu naskórka, działa również na funkcjonowanie układu rozrodczego kobiet i mężczyzn. Witamina A wpływa na syntezę wszystkich hormonów płciowych, zapobiega szkodliwemu działaniu estrogenów u kobiet – wysoki poziom tego hormonu we krwi wiąże się ze zmniejszeniem popędu płciowego u pań. Witamina A jest czynnikiem wpływającym na wytwarzanie komórek rozrodczych, jak również embriogenezę i rozwój płodu. Występuje w produktach roślinnych pod postacią prowitamin A, zwłaszcza beta-karotenu. Znajdziemy ją w takich warzywach, jak: marchew, natka pietruszki, szpinak, jarmuż i brokuły; a także w owocach – morele i brzoskwinie. W produktach pochodzenia zwierzęcego występuje pod postacią retinolu, którego źródłem są: podroby, jaja, sery dojrzewające, masło oraz wybrane ryby morskie.
Afrodyzjaki
Afrodyzjak, czyli roślina albo lek wzmagający popęd płciowy człowieka, jest uważany od dawna za pogromcę problemów związanych z życiem seksualnym, a także stoi za urozmaiceniem życia intymnego. W przeszłości najpopularniejszymi afrodyzjakami były substancje pochodzenia roślinnego. Uważano je za związki, które pomagają w pozbyciu się nieśmiałości, wzmacniające rozkosz cielesną, a także wywołujące pożądliwość płciową. Za ich sprawą poprawie miała ulec potencja, erekcja, a także miały na nowo pobudzić osłabioną lub/i zmęczoną męskość.
Działanie afrodyzjaków jest obszerne, niektóre z nich powodują wyostrzenie zmysłów, redukcję stresu, osłabienie napięć, inne za sprawą syntezy tlenku azotu wpływają relaksująco na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych – co powoduje, iż zwiększa się dopływ krwi do ciał jamistych, ułatwiając erekcję u mężczyzn i intensyfikując odczucia u kobiet. Afrodyzjaki są stosowane również zewnętrznie – pod postacią olejków i maści wpływają za pośrednictwem skóry na układ krwionośny, co pozwala na pobudzenie członka oraz łechtaczki, wzmaga pożądanie i aktywność seksualną.
Poszczególne rejony świata mogą pochwalić się typowymi roślinami, które od lat zapisane są w kulturze i zajmują grono nieocenionych „ziół miłosnych”. Na terenach południowo-wschodnich Azji stosuje się korzeń żeń-szenia (Ginseng radix), a także owoce cytryńca (Schisandrae fructus); w Ameryce Środkowej i Południowej znanymi specyfikami są guarana (Guarana pasta); owoce palmy sabal (Serenoae fructus), a także drzewo korzeni Muira puama (Ptychopetalum lignum). Wszystkie z wyżej wymienionych substancji „wykazują działania ogólnie wzmacniające i poprawiające sprawność fizyczną i umysłową organizmu, a także właściwości regulujące system odpornościowy”.
Korzeń żeń-szenia
Żeń-szeń (Ginseng radix) – zwany również korzeniem życia, jest otrzymywany z gatunku Panax ginseng C. A. Meyer (żeń-szeń właściwy) rodz. Araliaceae, byliny wschodnioazjatyckiej, występującej w stanie naturalnym w północno-wschodnich Chinach, Japonii, Korei oraz w północno-wschodniej Syberii, na luźnych, dobrze uwodnionych glebach. Jest jednym z najstarszych surowców leczniczych Dalekiego Wschodu.
Korzeniowi żeń-szenia przypisuje się działanie wzmacniające w stanach wyczerpania fizycznego i nerwowego. Odgrywa również rolę w pobudzaniu organizmu oraz zwiększa popęd płciowy. Jego działanie polega na syntezie dużych ilości tlenku azotu, co powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych. Rozluźnienie mięśni gładkich wpływa na erekcję, natomiast u kobiet prowadzi do lepszego dopływu krwi do narządów płciowych, zwiększa się ich nawilżenie, co w konsekwencji powoduje wzmocnienie wrażeń seksualnych.
Nasiona guarany
W dorzeczu Amazonki występuje Paullinia cupana, wiecznie zielona liana z rodziny Sapindaceae, dostarczająca guarany (Guarana pasta), surowca najbogatszego w kofeinę (4–6%) wykazującego działanie immunomodulujące, adaptogenne oraz wzmacniające. Składniki w niej zawarte działają stymulująco na układ nerwowy, zwiększają czujność psychiczną, ułatwiają zapamiętywanie, niwelują zmęczenie, zwiększają wytrzymałość i odporność organizmu. Guarana jest uważana za afrodyzjak w USA, Kanadzie, Ameryce Południowej.
Liść miłorząbu (Ginko folium)
Działa podobnie do korzenia żeń-szenia, mianowicie usprawnia przepływ krwi przez naczynia krwionośnie. Kobiety, które stosowały liść miłorzębu, po miesiącu zauważyły większą liczbę odbytych stosunków seksualnych, częstsze orgazmy oraz ogólną poprawę jakości życia seksualnego, natomiast u mężczyzn zauważono korzystny wpływ na erekcję.
Korzeń maki (LepidiumMeyenii)
Polecany głównie parom planującym potomstwo – afrodyzjak, który znacznie poprawia jakoś współżycia seksualnego i pobudza popęd seksualny. Wyciąg z korzeni maki polecany jest w szeregu zaburzeniach i schorzeniach ginekologicznych, np. nieregularna menstruacja, policystyczne jajniki, zespół napięcia przedmiesiączkowego, a także w schorzeniach o podłożu hormonalnym. Poza tym roślina ma działanie wzmacniające, energizujące oraz poprawia funkcje umysłowe.
Ziarna kakaowca
Dzięki wzrostowi stężenia endorfin i serotoniny za sprawą ziarna kakaowca poprawie ulega nasz nastrój, aktywność, a także stan pobudzenia organizmu. Dobry nastrój może mieć pozytywny wpływ na libido. Dodatkowo w ziarnie kakao występuje magnez – pierwiastek, który wpływa na pracę serca, a w konsekwencji dotlenienie mózgu i wszystkich narządów organizmu.
Podsumowanie
Występowanie zaburzeń seksualnych czy problemy z libido nie powinny stanowić tematu tabu, a odpowiednia jakość życia seksualnego zasługuje na uwagę każdego z nas. Według dostępnych badań jednym z czynników przyczyniających się do wzrostu libido, poza aktywnością fizyczną, odpowiednią ilością snu, odrzuceniem palenia papierosów, jest właściwa dieta i nawyki żywieniowe. Prawidłowo dostosowany jadłospis składający się ze zbilansowanej diety, dostarczający składniki mineralne oraz witaminy, a także wzbogacony o wymienione wyżej afrodyzjaki jest receptą na zachowanie sprawności seksualnej. Efekty wprowadzanych modyfikacji żywieniowych, ale i ogólnej modyfikacji stylu życia wymagają czasu. Ważne, aby nowe nawyki stały się naszym sposobem na harmonijne życie, a nie jednorazowym źródłem pomocy.
Bibliografia:
- Bean A., Żywienie w sporcie. Kompletny przewodnik, 2014.
- Ciborowska H., Rudnicka A., Dietetyka – żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2000, 2004.
- Esposito, K., et al. – Effect of Lifestyle Changes on Erectile Dysfunction in Obese Men, ”Journal of the American Medical Association, Vol. 291, No. 24 (June 2004).
- Esposito K, Ciotola M, Giugliano F, et al. Mediterranean diet improves erectile function in subjects with the metabolic syndrome. Int J Impot Res 2006; 18: 405–10.
- Esposito K, Ciotola M, Giugliano F, et al. Mediterranean diet improves sexual function in women with the metabolic syndrome. Int J Impot Res 2007; 19: 486–91.
- Gałuszka Grzegorz, Gałuszka Renata, Medalion Agnieszka, Borecki Mateusz, Legawiec Wojciech, Wpływ farmaceutyków na potencję i aktywność seksualną człowieka.
- Izdebski Zbigniew i Polharm – Badanie Seksualności Polaków 2011.
- Izdebski Zbigniew i Polharm – Badanie Seksualności Polaków 2017.
- Jarosz Mirosław (redakcja naukowa) – Normy żywienia 2018.
- Józefik B., Kultura, ciało (nie) jedzenie terapia. Perspektywa narracyjno-konstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2014.
- Karłowicz-Bodalska K., Stańczak J., Surowce roślinne o działaniu wzmacniającym libido w stanach dysfunkcji seksualnej, Hasco-Lek S.A. we Wrocławiu, Borgis. Postępy Fitoterapii 1–2/2005, s. 42–49.
- Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I. i wsp., Tabele składu i wartości odżywczej żywności, Wyd. II rozszerzone, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
- Lenart M. (2007), Zapomniany świat dawnego mistycyzmu, czyli o znaczeniu jedzenia i ciała u kobiet w komunikacji z Bogiem, [w:] K. Łęńska-Bąk (red.), Pokarmy i jedzenie w kulturze. Tabu, dieta, symbol, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, s. 159–169.
- Lew-Starowicz Z. Raport Seksualności Polaków. SMG/KRC. Warszawa 2001.
- Ratsch Ch., Rośliny miłości. Afrodyzjaki wczoraj i dziś, Wydawnictwo GAMMA, Warszawa 1992.
- Zdrojewicz Z., Wiśniewska A., Rola cynku w seksualności mężczyzn. (Role of Zinc in Men’s Sexuality) Katedra i Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Leczenia Izotopami AM.
