Rodzaje oddziaływania środków uzależniających
Przyczyną rozpoczęcia i następnie kontynuacji przyjmowania środków uzależniających lub kompulsywnego podejmowania czynności jest uzyskanie jednego z pożądanych działań:
- działanie rozluźniające (uspokajające, nasenne, przeciwlękowe, przeciwbólowe),
- działanie stymulujące (aktywizujące, dopingujące, poprawiające samopoczucie, podwyższające intensywność przeżywania),
- działanie halucynogenne (wpływające na intensywność spostrzegania, myślenia i przeżywania lub zniekształcające je, zmieniające stan świadomości).
Przebieg i rozwój uzależnienia jest uzależniony od wielu czynników, tj.:
- specyficzne właściwości danej substancji psychoaktywnej,
- fizjologiczne właściwości organizmu warunkujące indywidualną szybkość powstawania i rozwoju uzależnienia,
- cechy osobowości,
- czynniki środowiskowe: słabość więzi rodzinnych i społecznych, presja grupy, przepisanie leku przez lekarza (przy uzależnieniach jatrogennych), dostępność substancji psychoaktywnej.
Benzodiazepiny – charakterystyka i potencjał uzależniający
Benzodiazepiny – to grupa leków psychotropowych, które należą do najczęściej przepisywanych w Polsce i na świecie. Naśladują działanie endozepin – związków chemicznych naturalnie występujących w ośrodkowym układzie nerwowym. Pierwszy lek z tej grupy został zsyntetyzowany w 1955 roku. Ich działanie polega na zwiększeniu przekaźnictwa GABA-ergicznego w ośrodkowym układzie nerwowym. GABA (kwas gamma-aminomasłowy, ang. gamma-aminobutyric acid) – to neuroprzekaźnik hamujący, co przekłada się na działanie benzodiazepin.
Benzodiazepiny – mechanizm działania
- nasenne,
- uspokajające,
- przeciwdrgawkowe,
- przeciwlękowe,
- anestetyczne,
- miorelaksacyjne, czyli zmniejszające napięcie mięśni szkieletowych.
Nazwa leków benzodiazepinowych pochodzi od kompleksu 2 pierścieni: benzenowego i dwuazepinowego stanowiącego trzon każdej cząsteczki. Na rynku dostępnych jest wiele zarejestrowanych substancji leczniczych, które odróżniają się lokalizacją podwójnych wiązań w pierścieniach oraz rodzajami przyłączanych rodników.
Poszczególne leki z tej grupy różnią się czasem działania, odmiennym metabolizmem, okresem działania we krwi oraz specyficznym działaniem klinicznym, co powoduje, że niektóre z nich działają silniej przeciwlękowo, a inne wykazują skuteczniejsze działanie nasenne lub przeciwdrgawkowe.
Benzodiazepiny stosuje się w leczeniu zaburzeń lękowych oraz bezsenności, są też jednym z podstawowych leków stosowanych przy napadach drgawkowych. Podaje się je w leczeniu alkoholowego zespołu abstynencyjnego i delirium tremens. W anestezjologii służą do premedykacji. Są mniej toksyczne i bezpieczniejsze od leków uspokajająco nasennych poprzedniej generacji (barbituranów).
Krótkotrwałe stosowanie benzodiazepinów jest skuteczne i bezpieczne, jednak ich długotrwałe używanie wiąże się z niebezpieczeństwem wzrostu tolerancji i wystąpienia uzależnienia. Możliwe jest też ryzyko pojawienia się objawów z odbicia, czyli nawrót lub nawet nasilenie dolegliwości, z powodu których je zaczęto przyjmować.
Z uwagi na duży potencjał uzależniający pochodnych benzodiazepiny zaleca się, aby nie stosować tych leków dłużej niż przez 4 tygodnie. Rekomenduje się też stosowanie najniższej skutecznej dawki oraz podawanie leków w sposób przerywany.
Leki Z – charakterystyka i potencjał uzależniający
Obecnie najczęściej przepisywanymi lekami nasennymi są niebenzodiazepinowe związki tworzące grupę leków „Z” (Z-drugs).
Należą do nich:
- zolpidem,
- zaleplon,
- zopiklon,
- eszopiklon.
Pojawiły się w latach 80. ubiegłego stulecia jako alternatywa dla klasycznych benzodiazepin.
Początkowo uważano, iż potencjał u...
