Syllogomania i możliwe przyczyny jej powstawania
Zaburzenie zbieractwa (hoarding disorder) to przesadne nabywanie przedmiotów o różnej wartości lub zwierząt (animal hoarding) oraz trudności w pozbywaniu się ich. Gromadzenie, a następnie bezskuteczne sortowanie i porządkowanie nagromadzonych przedmiotów, to przyczyny narastającego zagracenia przestrzeni i pomieszczeń mieszkalnych. Syllogomania to zachowanie, które prowadzi do spadku jakości życia oraz szkód emocjonalnych, fizycznych, prawnych, społecznych i materialnych. Obejmują one zarówno chorego, jak i pozostałych członków rodziny. W ekstremalnych przypadkach wieloletnie, patologiczne zbieractwo może stanowić zagrożenie życia dla samych zbieraczy i pozostałych domowników.
W literaturze przedmiotu zespół zbieractwa po raz pierwszy był opisany w 1966 roku przez Macmillana i Shawa. Na przestrzeni lat różni specjaliści używali takich określeń, jak: syllogomania, zespół Diogenesa, zespół Pliuszkina, Messy Syndrome czy wspomniany wyżej zespół zbieractwa. Przed 2013 rokiem zbieractwo ujęte było w klasyfikacji DSM-IV i występowało, jako jeden z możliwych objawów zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. W najnowszych klasyfikacjach zaburzeń psychicznych syllogomania stanowi odrębne zaburzenie (klasyfikacja DSM5). Nowe przyporządkowanie klasyfikacyjne przyczyniło się do eskalacji badań i wzmożonych obserwacji nad patogenezą zbieractwa. Istnieje co najmniej kilka prac naukowych, które poruszają kwestie neurobiologii syllogomanii. Udowadniają one, że u chorych z rozpoznaniem zbieractwa widoczne się zmiany w konkretnych obszarach mózgu. Według autorów stanowi to istotną przesłankę świadczącą o zbieractwie jako odrębnym zaburzeniu mającym uwarunkowania neurobiologiczne.
Przyczyn choroby zbieractwa może być jednak więcej. Psycholodzy wskazują na typ osobowości pacjenta sprzed stanu kumulacji zaburzenia. Syllogomania znacznie częściej dotyka osoby z rysem lękowym. Szacuje się, że co piąty zdiagnozowany przypadek patologicznego zbieractwa ma związek z zaburzeniem osobowości obsesyjno-kompulsywnym.
Kryteria zaburzeń zbieractwa – klasyfikacja DSM5
- Przewlekłe trudności w pozbywaniu się lub dzieleniu się posiadanymi rzeczami, niezależnie od ich aktualnej wartości.
- Trudności są związane z silną potrzebą zatrzymania własności lub z cierpieniem (distressem) związanym z pozbywaniem się ich.
- Trudności pozbywania się rzeczy skutkują akumulacją dużej liczby przedmiotów w domu lub pracy do rozmiarów, które powodują, że korzystanie z przestrzeni nie jest dłużej możliwe. Jeśli dom i przestrzeń życiowa nie są zajęte przez przedmioty, to jest to jedynie wynikiem interwencji osób trzecich (najczęściej pozostałych domowników i dalszej rodziny, ekipy sprzątającej, władz).
- Objawy wpływają na powstanie znaczącego klinicznego cierpienia, upośledzeń społecznych, zawodowych lub innych istotnych obszarów funkcjonowania jednostki (łącznie z utrzymaniem bezpiecznej przestrzeni dla siebie i innych).
- Symptomy zbieractwa nie wynikają z innych schorzeń medycznych (np. urazów czaszkowo-mózgowych, chorób naczyń mózgu).
- Symptomy zbieractwa nie wynikają bezpośrednio z innych zaburzeń o podłożu psychicznym (np. natręctw w zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, urojeń w schizofrenii).
PRZEBIEG, WSPÓŁWYSTĘPOWANIE INNYCH ZABURZEŃ I SKUTKI SYLLOGOMANII
Badania wskazują, że pierwsze symptomy zbieractwa mogą mieć swój początek już między 11 a 15 rokiem życia. Jest to przewlekłe zaburzenie, którego objawy nasilają się wraz z wiekiem.
Konsekwencje zachowań:
- Utrudniona lub całkowicie zablokowana możliwość wykonywania aktywności życiowych (poruszanie się, porządki, gotowanie, higiena osobista, pranie, a nawet spokojny sen).
- Problemy w przeprowadzaniu napraw i usterek, które w rezultacie mogą prowadzić do odłączenia dostępu do gazu, wody lub elektryczności.
- W skrajnych przypadkach występuje ryzyko pożaru, wypadku i ryzyko sanitarne.
- Niski poziom zdrowia i kondycji fizycznej.
- Brak pracy, korzystanie ze wsparcia opieki społecznej.
- Konflikty rodzinne, sąsiedzkie i administracyjne.
- Kłopoty z prawem (eksmisja).
Możliwe współwystępowanie innych zaburzeń:
- zaburzenia lękowe lub afektywne (ok 75% osób z syllogomanią);
- depresja (mniej niż 50%);
- zespół lęku uogólnionego;
- fobia społeczna.
Co istotne, bardzo często pacjenci zgłaszają się po poradę lub podjęcie leczenia z powodu wymienionych wyżej zaburzeń, a nie w wyniku potrzeby uporania się z patologicznym zbieractwem. Nie jest to więc zaplanowane i świadome zgłoszenie problemu, a lekarz nie pyta o nie podczas rutynowego zbierania wywiadu.
CHOROBA ZBIERACTWA – LECZENIE
Najistotniejsza jest adekwatna diagnoza oraz wskazanie przyczyny występowania zaburzenia. Obok podstawowego leczenia farmakologicznego, równie istotne są terapia poznawcza i pomoc osób z najbliższego otoczenia (rodzina, przyjaciele). Psychoterapia zbieractwa (szczególnie CBT – psychoterapia poznawczo-behawioralna) może być wzbogacona o takie techniki, jak ekspozycja, wizualizacja i relaksacja. W procesie leczenia wsparcie osób bliskich i ich udział w terapii, zwłaszcza ekspozycyjnej stanowią dużą pomoc. Lekarz po szczegółowym wywiadzie dostosowuje ekspozycję z powstrzymaniem reakcji. Dochodzi wówczas do konfrontacji chorego z miejscem, z którego najczęściej przynosił nowe zdobycze i powrót do domu bez zabrania zobaczonych przedmiotów.
JAK RODZINA I BLISCY MOGĄ POMÓC CHOREMU?
- Nie należy bagatelizować nasilającego się problemu.
- Uświadamianie choremu problemu w sposób najprostszy i nieoceniający.
- Szukanie fachowego wsparcia.
- Zachowanie czujności i wzmożonej uwagi.
- Czynny udział w psychoterapii chorego.
- Mówienie choremu o swoich potrzebach.
- Samokształcenie w temacie.
- Praktykowanie (całą rodziną) metody relaksacji.
- Dbanie o własny komfort psychiczny.
- Unikanie przyjmowania postawy atakującej i krytykującej.
- Łagodzenie konfliktów.
Źródła:
http://mf-arch.mf.gov.pl/documents/764034/3143156/13.+Czy+patologiczne+zbieractwo+mieści+się+w+tak+zwanych+nałogach+behawioralnych”.pdf
http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_1_2019/161Sapota_PsychiatrPol2019v53i1.pdf
http://www.malgorzataremlein.pl/Syllogomania_tekst_www.pdf
