Nowa ekonomia kompetencji
Raport World Economic Forum Future of Jobs 2025 pokazuje, że empatia i aktywne słuchanie znalazły się wśród dziesięciu kluczowych kompetencji przyszłości. Autorzy raportu podkreślają, że to umiejętności najtrudniejsze do zautomatyzowania – wymagają zrozumienia kontekstu, emocji i intencji drugiego człowieka.
Z kolei OECD Skills Outlook 2023 zwraca uwagę, że rozwój umiejętności społeczno-emocjonalnych wzmacnia adaptacyjność, kreatywność i odporność społeczną – cechy niezbędne w gospodarce opartej na wiedzy. Wspólny wniosek obu raportów jest jasny: kompetencje interpersonalne przestają być „miękkie” – stają się fundamentem innowacyjności i przywództwa przyszłości.
Psychologia pracy: emocje jako narzędzie poznania
W psychologii emocje nie są przeciwieństwem racjonalności – stanowią jej rozszerzenie. To one dostarczają kontekstu, bez którego analiza staje się ślepa. Człowiek nie reaguje wyłącznie na fakty, lecz na znaczenia, które tym faktom przypisuje. Lider, który potrafi rozpoznawać nastroje w zespole, nie tylko zapobiega konfliktom, ale także wzmacnia motywację i poczucie sensu wspólnej pracy. Empatia w ujęciu psychologicznym jest formą poznania społecznego – zdolnością do rozumienia relacji, dynamiki grupowej i ukrytych potrzeb, które często nie znajdują wyrazu w słowach.
Raport OECD (2025) Creative Minds in Action podkreśla, że kreatywne myślenie wymaga nie tylko wiedzy i umiejętności technicznych, lecz także zdolności rozumienia innych i reagowania na kontekst społeczny. Kompetencje interpersonalne – otwartość, ciekawość i uważność w relacji z ludźmi – wspierają proces tworzenia nowych i wartościowych idei. W tym ujęciu innowacja nie rodzi się wyłącznie z danych, lecz z rozmowy, współpracy i odwagi zadawania pytań, które wykraczają poza schemat.
Edukacja, która uczy relacji
Nowoczesne uczelnie zaczynają dostrzegać, że empatii nie da się nauczyć z podręcznika – trzeba ją przeżyć w działaniu. Uniwersytet Wirtualnej Edukacji w Nowym Sączu, wywodzący się z tradycji WSB-NLU, wykorzystuje model Real-Time Online oparty na interakcji wykładowcy i studentów w czasie rzeczywistym. Zajęcia prowadzone w środowisku CloudA łączą technologię i psychologię: studenci uczą się słuchać, odpowiadać, reagować na emocje mimo braku fizycznej obecności.
To nauka empatii w wersji 2.0 – w cyfrowym świecie, gdzie słowa muszą zastąpić gest, a zrozumienie emocji wymaga jeszcze większej uważności.
Dlaczego empatii trzeba się uczyć świadomie
W ostatnich latach badacze coraz częściej zwracają uwagę na spadek poziomu empatii w społeczeństwach wysoko zurbanizowanych i cyfrowych. Metaanaliza Sara H. Konrath, Edward H. O’Brien i Courtney Hsing (2010), opublikowana w Personality and Social Psychology Review, wykazała istotny statystycznie spadek wyników empatii u amerykańskich studentów w latach 1979–2009, szczególnie w dekadzie 2000–2010. Autorzy powiązali ten trend z rosnącym wpływem mediów cyfrowych i społecznościowych. Choć nowsze badania wskazują, że zjawisko nie jest jednoznaczne, sam temat pozostaje przedmiotem analiz w psychologii społecznej.
Nadmiar bodźców, skrócone komunikaty i presja natychmiastowej reakcji utrudniają emocjonalny kontakt, zmniejszając przestrzeń na refleksję i uważność. Psychologia edukacji podkreśla, że empatia nie jest cechą wrodzoną, lecz kompetencją rozwijaną poprzez doświadczenie, różnorodność i dialog. Dlatego uczelnie oraz organizacje coraz częściej wprowadzają zajęcia z komunikacji interpersonalnej, warsztaty słuchania aktywnego i programy empathic leadership. To praktyczna odpowiedź na świat, w którym kontakt coraz częściej odbywa się przez ekran, a rozumienie emocji wymaga świadomego wysiłku.
Empatia w praktyce – kompetencja przyszłości
Empatii można się uczyć każdego dnia, w małych sytuacjach zawodowych i prywatnych. Wystarczy świadomie ćwiczyć kilka nawyków:
- Słuchanie aktywne – skupienie się na znaczeniu, nie tylko na słowach.
- Otwarte pytania – pozwalają zrozumieć intencję, nie tylko odpowiedź.
- Świadoma pauza – nie każde milczenie jest pustką; czasem to przestrzeń na emocje.
- Feedback z empatią – mówienie o faktach, nie o ocenach.
Te proste techniki, oparte na psychologii relacji, przekładają się na realne kompetencje zawodowe. W ekonomii przyszłości to one decydują o przewadze – nie tytuły, lecz umiejętność rozumienia ludzi.
Empatia – brakujące ogniwo automatyzacji
Na początku XXI wieku uczyliśmy się obsługiwać technologie, które miały ułatwić komunikację. Dziś coraz wyraźniej widać, że prawdziwym wyzwaniem nie jest szybkość przekazu, lecz jego sens. Empatia staje się językiem współpracy między ludźmi i technologią – pozwala zachować ludzką perspektywę w świecie, który mierzy, analizuje i automatyzuje. Nie jest modą ani „miękkim dodatkiem” do kompetencji cyfrowych, lecz warunkiem, by postęp pozostał w służbie człowieka.
