Dziecko nie wybiera swoich objawów ani trudności – są one wynikiem specyfiki budowy i funkcjonowania jego układu nerwowego. Dlatego kluczowe jest, aby zamiast prób „naprawiania” dziecka, skoncentrować się na wspieraniu rozwoju, adaptacji środowiska do jego potrzeb, budowaniu realistycznych oczekiwań, a także rozwijaniu indywidualnych mocnych stron dziecka.
W terapii poznawczo-behawioralnej widzimy wyraźnie, że prawdziwa zmiana nie zaczyna się od dziecka. Zaczyna się od zmiany jego otoczenia: od świadomości rodziców, od wsparcia nauczycieli, od budowania przestrzeni, w której dziecko ma szansę wzrastać, a nie tylko spełniać cudze oczekiwania. Poprzez szeroki wachlarz narzędzi poznawczych i behawioralnych mamy możliwość dopasowania terapii szytej na miarę małego pacjenta, choć nie zawsze to on znajdzie się bezpośrednio w terapeutycznym gabinecie.
ADHD oraz spektrum autyzmu (ASD) to przykłady zaburzeń neurorozwojowych – trwałych różnic w funkcjonowaniu układu nerwowego człowieka. Szacuje się, że ok. 5–7% (Salari i wsp., 2023) dzieci rozwija się według odmiennych wzorców charakterystycznych dla ADHD, a ok. 1–2% dla ASD (Bougeard i wsp., 2021).
Współczesne podejście do tych zjawisk coraz silniej akcentuje paradygmat neuroróżnorodności, zgodnie z którym ADHD i ASD nie są jedynie zestawami deficytów wymagających „naprawy”, lecz wariantami rozwojowymi, odzwierciedlającymi bogactwo ludzkiej różnorodności.
Pod parasolem neuroróżnorodności znajdują się także inne formy odmienności rozwojowej, takie jak specyficzne trudności w uczeniu się (np. dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia) oraz niepełnosprawność intelektualna. Każda z tych odmienności wpływa na sposób, w jaki jednostka postrzega świat, przetwarza informacje i uczestniczy w relacjach społecznych, stawiając przed praktyką terapeutyczną wyzwanie dostosowania metod wsparcia do indywidualnych potrzeb, zasobów i stylu funkcjonowania danej osoby.
Odmienne profile funkcjonowania
ADHD opisuje profil funkcjonowania, w którym szczególnie widoczna jest zmienność w zakresie uwagi (trudność w jej utrzymaniu na zadaniach długotrwałych lub mało stymulujących), podwyższona impulsywność oraz wzmożona potrzeba aktywności i ruchu. Osoby z ADHD często myślą szybko, reagują spontanicznie, a ich poziom energii bywa trudny do ujarzmienia w tradycyjnych strukturach edukacyjnych czy społecznych.
Z kolei spektrum autyzmu obejmuje odmienny sposób przetwarzania informacji społecznych, komunikacyjnych i sensorycznych. Dzieci i dorośli autystyczni mogą mieć trudności w intuicyjnym rozumieniu zasad niewerbalnej komunikacji, w dostosowywaniu zachowań do kontekstu społecznego czy w reagowaniu na nadmiar bodźców. Jednocześnie wiele osób z ASD rozwija unikalne zainteresowania, charakteryzuje się doskonałą pamięcią, myśleniem analitycznym czy wysoką wrażliwością na szczegóły. Jednak nadal pomimo wielu mocnych stron dzieci doświadczają bardzo wiele trudności w codziennym funkcjonowaniu, które nie wynikają tylko z ich indywidualnych cech i trajektorii rozwojowych, ale w dużej mierze z niedostosowanego środowiska. Sztywne struktury edukacyjne, brak elastyczności w wymaganiach społecznych, nieadekwatne dostosowania s...
Pozostałe 90% treści dostępne jest tylko dla Prenumeratorów.
