O mutyzmie wybiórczym pisali już wcześniej Reutowa (1971), Zaleski (1992, 2012), Herzyk (1992), Kołakowski, Liwska, Wolańczyk (1996), ale ich prace bywają – niestety – przemilczane (por. Ołdakowska-Żyłka, Gąbczewska-Różycka, 2017). Kryteria rozpoznawania mutyzmu wybiórczego są nieostre, można więc popełniać błędy diagnostyczne, które nieuchronnie prowadzą do mylnych statystyk. Powstało lobby („oficjalne” i „podziemne”) działające na rzecz popularyzowania tego zaburzenia. Stanowi ono barierę komunikacyjną, która daje podstawę do ustalenia stopnia niepełnosprawności, z czego mogą powstać pewne korzyści. W sumie „moda na mutyzm” to kolejny przejaw medykalizacji życia społecznego, nadmiernego psychologizowania i „kultury terapii”, o których to zjawiskach pisze Nowakowski (2015). Moda ta rozwija się dzięki naszej skłonności do mało krytycznego przyjmowania „nowinek” pochodzących z Zachodu, przy jednoczesnym niedocenianiu własnych osiągnięć. Jak trafnie zauważył Tischner (2008), Polacy to taki dziwny naród, który poszukuje autorytetów daleko, a nie zauważa tych blisko siebie.
Mutyzm w kulturze – filmy o mutyzmie
Persona w reż. Bergmana i Fortepian w reż. Campion to dwa arcydzieła filmowe, które w sposób niezamierzony wyjaśniają istotę mutyzmu i sposobu radzenia sobie z nim. Obie bohaterki filmowe zaniemówiły w różnym wieku, a przyczyny ich milczenia były złożone. Nie wynikało ono bynajmniej z lęku, lecz świadczyło o determinacji i sile ducha. Milczące kobiety panowały nad otoczeniem i swobodnie nim manipulowały. Ale znalazł się zdeterminowany mężczyzna, który za pomocą niekonwencjonalnej metody dotarł do jednej filmowej bohaterki i wydobył ją z otchłani milczenia. Druga kobieta nie przemówiła do końca filmu, mimo zaangażowania opiekunki znajdującej się na skraju wyczerpania nerwowego.
Studium przypadku
Chłopiec rozpoczął uprawianie indywidualnej dyscypliny sportowej w wieku 7 lat. Rodzice uprzedzili trenera, że nie mówi poza domem. W jego opinii chłopiec był miły, sympatyczny, skoncentrowany, posłuszny, bardzo utalentowany ruchowo. W czasie treningu milczał, ale utrzymywał kontakt wzrokowy i mimiczny oraz wykonywał wszystkie ćwiczenia. Chłopiec „niemowa” początkowo...
