Kodeks etyczny psychologa – zasady terapii z parą

Partnerzy zgłaszają się do terapeuty z przeróżnymi sprawami, na różnych etapach relacji. Można powiedzieć, że terapia pary jest najtrudniejszą formą terapii zarówno dla terapeuty, jak i dla korzystających z niej klientów.

Dla terapeuty trudności w terapii par jest wiele – oprócz diagnostycznych (czy problem jest bardziej związany z problematyką indywidualną klientów, czy z ich relacją), prowadzący terapię może doświadczyć chęci „uratowania” związku, odcięcia – zaangażowania powodującego „przeżywanie problemu” pary, czy trudności emocjonalnych – identyfikowania się z problematyką lub płcią jednej z osób. Bywa, że terapeuta zapraszany jest do roli sędziego lub „ostatniej deski ratunku”.

Z kolei dla pary jest to często niezwykle emocjonalne przeżycie, gdyż przechodzą psychoterapię i to w obecności partnera. Terapię mogą wykorzystywać do zakończenia związku lub przerzucać winę na drugą osobę i ją przyprowadzać jako „prawdziwy” powód.

Jak powinien zachować się terapeuta, aby kodeks etyczny psychologa pozostał nienaruszony, a praca między nim a parą była efektywna?

Przegląd podstawowych zasad pracy z parą

Zasady pracy z parą w przebiegu procesu pomocowego uzależnione są od konkretnej szkoły terapeutycznej. Można wymienić jednak części ogólne – wspólne dla wszystkich nurtów. Są to:

• kontrakt,
• wywiady informacyjne z parą,
• konceptualizacja zgłaszanych trudności lub problemu,
• przebieg terapii,
• zakończenie terapii.

Przede wszystkim każda terapia, niezależnie od tego czy obejmuje klientów w wieku dziecięcym, adolescencyjnym, dorosłym, indywidualnych czy grupowych, czy dotyczy omawianej pary, oparta jest na kontrakcie terapeutycznym, tzw. sojuszu terapeutycznym. Kontrakt określa swoistego rodzaju warunki, zasady ustanowione między terapeutą a parą zgłaszającą się po pomoc. Ważne jest to, że owe warunki musi akceptować każda ze stron. Kontrakt obwarowany jest następującymi warunkami:

• Dobrowolność – żadna ze stron (para zgłaszająca się na terapię oraz terapeuta) nie może, chociażby w najmniejszym stopniu, czuć się przymuszana do wyrażania aprobaty i zaakceptowania wymienionych warunków terapii.
• Wyrażenie świadomej decyzji na podjęcie terapii przez parę, co oznacza, iż klienci (w tym wypadku para) przyjmują odpowiedzialność za efekty tej pomocy (bez względu na ich zaistnienie lub czasem ich brak). Zdarzają się bowiem sytuacje, w których klienci, nie będąc usatysfakcjonowani, oświadczają, iż zostali oni niejako przymuszeni do podjęcia leczenia.
• Gwarantowanie bezpieczeństwa klientom w trakcie przebiegu procesu terapeutycznego.
• Etyczne podejście w pracy terapeutycznej ze strony terapeuty – terapeuta powinien przede wszystkim kierować się najwyższym dobrem klienta – pary.
• Wzajemny, obustronny szacunek wyrażany przez każdą ze stron.
• Podmiotowość podejścia w stosunku do klienta – pary.
• Obligatoryjne przestrzeganie wcześniej ustalonych zasad i konsekwencja w ich stosowaniu ze strony zarówno jednej, jak i drugiej strony.
• Ustalenie i przestrzeganie formalnych kwestii: konkretne ustalenia odnośnie czasu trwania poszczególnych sesji i całej terapii, miejsca terapii, jej form oraz wysokości płatności i sposobu uiszczania opłat. Wywiady informacyjne mają na celu zebranie wszystkich niezbędnych informacji na temat pary. Obejmują między innymi kwestie formalne, takie jak wiek, płeć, uzależnienia, jak i informacje o rodzinie i relacji między jej członkami. 

Przebieg terapii stanowi cały proces pomocowy z wszelkimi metodami i narzędziami wykorzystywanymi do pracy z parą, następujący po zatwierdzeniu wcześniejszych ustaleń, sprecyzowaniu trudności lub problemu pary i zebraniu wszelkich niezbędnych informacji na jej temat. Zakończenie terapii następuje zgodnie z planem ustalonym przez terapeutę. (1)

Polskie Towarzystwo Psychiatrycznym opublikowało Kodeks Etyczny Psychoterapeutów, w którym wskazuje standardy optymalnego zachowania i postępowania psychoterapeuty. Zasady Kodeksu nie są prawnie usankcjonowane, lecz stanowią zbiór dobrych praktyk, które stosować może każdy psychoterapeuta.

Co znajduje się w punkcie dotyczącym terapii par i rodzin? Kodeks etyczny psychologa w tym wypadku pokrywa się z przedstawionymi wcześniej zasadami. Psychoterapeuta działa realizując przede wszystkim dobro pary lub rodziny jako całości, przy czym nie zaniedbuje interesów poszczególnych osób; terapia może zostać podjęta jedynie w takim zakresie, na jaki wyrażą zgodę wszyscy jej uczestnicy. Terapeuta nie może opowiadać się za żadną ze stron, jednak zasada neutralności nie dotyczy sytuacji przemocy w parze czy rodzinie. W takim wypadku, prowadzący terapię zobowiązany jest do podjęcia działań, które mają na celu ochronę ofiary przemocy, nawet jeśli to oznacza opowiedzenie się po jednej ze stron będących w konflikcie. W kodeksie etycznym psychologa, PTP wskazuje, że w przypadku gdy jedna z osób uczestniczących w terapii rodziny lub pary wymaga psychoterapii indywidualnej, terapeuta jest zobowiązany rozważyć skierowanie jej do innego psychoterapeuty. Niewskazane jest również przeprowadzanie terapii pary w sytuacji wcześniejszego prowadzenia psychoterapii którejś z tych osób. (2)

Przed jakimi wyzwaniami stoi współczesna psychoterapia par w obliczu postępujących zmian społecznego postrzegania związków spłycenia relacji partnerskich i częściowego przeniesienia ich do rzeczywistości internetowej? Dowiedz się więcej i sprawdź nasz specjalistyczny kurs dla psychoterapeutów.

STUDIUM PRZYPADKU

Dlaczego warto kierować się kodeksem etycznym psychologa i wcześniej ustalonymi zasadami w terapii par? W przytoczonym studium przypadku wskazujemy, jak niezwykle ważne jest poinformowanie partnerów na początku, na czym będzie polegała terapia i jaki będzie jej przebieg. Sytuacja pochodzi z doświadczenia zawodowego dr n. zdr. Marty Melki-Roszczyk. (2)

Do gabinetu psycholożki zgłosiła się para z problemem nieustających kłótni. Para zdecydowała się pójść na terapię po pewnym zdarzeniu, do którego doszło między nimi. Opowiedzieli historię, w której wracali od znajomych i pokłócili się o to, kto z tego spotkania ma poprowadzić auto. Z pozoru trywialna sytuacja wywołała tak silne emocje, że kłótnia była kontynuowana przez partnerów po powrocie do domu i jeszcze przez kilka dni. W mieszkaniu dochodziło do coraz większej eskalacji emocji, przez co partnerzy zdecydowali się na kontakt z psychologiem. Pierwsza sesja była poświęcona była omówieniu tego zdarzenia i powodów, dlaczego wywołało ono tak duży lęk i niepokój. 

O PARTNERACH

Kobieta jest lekarzem, a mężczyzna prawnikiem. Podczas konsultacji, mężczyzna opowiadał o sobie bez problemu, natomiast kobieta nie chciała ujawniać jakichkolwiek informacji o sobie. Jedynym problemem, który wskazała para, były częste awantury. Podczas drugiej konsultacji, partnerzy wzajemnie oskarżali się o zaistniałą sytuację. Mimo, że kobieta sygnalizowała również swoje inne problemy, to nie chciała ich rozwijać. Co więcej, kobieta była zbulwersowana tym, że musi o sobie tak dużo mówić.

HISTORIA PARTNERÓW

Partnerzy mieszkali w osobnych miastach, poznali się przez Internet, a po kilku spotkaniach z inicjatywy kobiety, zamieszkali razem. Na początku relacja dobrze się układała, lecz po kilku miesiącach pojawiły się problemy. Podział obowiązków, finanse i przyzwyczajenia partnerów zaczęły powodować wiele konfliktów. Para kłóciła się niemal nieustannie. Wspólnie stwierdzili, że jedynym ratunkiem dla ich związku jest terapia, w przeciwnym razie rozstaną się. 

KOLEJNE SESJE

Psychoterapeutka podała warunki terapii, na które para przystanęła. Na kolejnej sesji para opowiadała o swoim pochodzeniu. Kobieta podawała szczątkowe informacje na temat rodziny, mężczyzna przyznał, że jego rodzice są zgodnym małżeństwem i mają szczęśliwe życie. Podczas terapii kobieta wywracała oczami i mówiła, że pytania terapeutki nie mają związku z sytuacją. Partnerzy zrzucali winę na drugą osobę, podkreślali, że pytania terapeutki nie są istotne. Wyszli z gabinetu z poczuciem, że nie zostali rozumieni. 

Po sesji kobieta zadzwoniła do psycholożki i poprosiła o sesję indywidualną, w której chciała wyjaśnić szczegółowo problem. Terapeutka nie zgodziła się, wyjaśniając, że jest to terapia par i wszystko mogą omawiać wspólnie w trójkę w gabinecie. Kobieta była bardzo zła i oznajmiła, że terapeutka jest niekompetentna i nie spodziewała się po niej takiego zachowania. 

Mimo niechęci, partnerzy przyszli na kolejną sesję. Terapeutka zapytała, czy jest jakaś kwestia, którą chcą poruszyć. Partnerka powiedziała, że wie, o czym terapeutka mówi i chce ją skompromitować przed partnerem. Poproszona, sama wyjaśniła sytuację, lecz podkreśliła, że terapeutka chce ją skompromitować. Według kobiety, terapeutka zrozumiała jej telefon jako próbę knucia za plecami partnera, kiedy partnerka chciała wyjaśnić jedynie kilka szczegółów. Pod koniec sesji zasugerowała, że terapeutka powinna ją wręcz przeprosić za swoje zachowanie.

Na kolejną sesję partnerzy przyszli rozgoryczeni i wyrzucali terapeutce, że nie dowiedzieli się niczego o sobie. Mieli pretensje, że nie został im wyjaśniony przebieg terapii. Terapeutka powiedziała, że na samym początku zostały ustalone zasady, jednak oni zaprzeczali, aby takie informacje kiedykolwiek zostały podane. Po tym terapia została zerwana.

PODKREŚLENIE ZASAD

To studium przypadku pokazuje, jak bardzo ważna jest faza wstępna w terapii pary. Partnerzy bezpośrednio i emocjonalnie wyrazili pretensje z powodu niezrozumienia swoich potrzeb. W tej sytuacji faza wstępna (konsultacyjna) powinna być znacznie dłuższa, a kontakt bardziej szczegółowy. Telefon, który został wykonany do terapeutki nie powinien mieć miejsca. Nie wiadomo, czy w momencie tak mocnego konfliktu pary, terapia mogłaby zakończyć się sukcesem, jednak jak widać, dokładne określenie zasad na samym początku odgrywa ogromną rolę. Luźniejsze ustalenia mogą przerodzić się w bardzo nieprzyjemne sytuacje.

Chcesz dowiedzieć się więcej na temat zasad terapii z parą? Podczas kursu Terapia par we współczesnej praktyce psychologicznej poznasz specyfikę procesu terapeutycznego par oraz otrzymasz wytyczne do pracy nad najpowszechniejszymi problemami współczesnych związków.


 

Źródła:

(1) Przegląd podstawowych zasad pracy z parą oraz e-terapia jako alternatywa dla tradycyjnej formy terapii, dr D. Boruc,

(2) Kodeks etyczny psychoterapeutów PTP, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne,

(3) Charakterystyka procesu terapeutycznego pary, dr n. zdr. Marta Melka-Roszczyk.