Czynniki wpływające na rozwój depresji
Pandemia COVID-19 i związana z nią izolacja społeczna, zmieniony system nauczania, przeniesienie niektórych obszarów życia do świata wirtualnego i narażenie na ryzyko z tym związane, niepewność dotycząca przyszłości, niekiedy trudności zdrowotne czy ekonomiczne w rodzinie, oddalenie od przyjaciół (Vucenovic i in., 2023) – to wszystko doprowadziło do znaczącego wzrostu rozpoznań depresji wśród młodych ludzi, a szczególnie dziewcząt (Hollenstein i in., 2021), choć przecież już wcześniej wskaźniki epidemiologiczne były bardzo wysokie. Dodatkowo polska młodzież doświadcza pośrednio wojny w Ukrainie i oczywiście ukraińscy chłopcy i dziewczęta zamieszkujący aktualnie w Polsce są nią dotknięci bezpośrednio, a ich emocjonalne koszty są jeszcze większe. Wojna tocząca się tak blisko zachwiała poczuciem bezpieczeństwa młodzieży również w naszym kraju. O ile bardziej odporne osoby w większości zapewne uporały się z emocjami przeżywanymi ze szczególną intensywnością zimą i wiosną 2022 r., to u adolescentów o zwiększonej wrażliwości i podatności na niepokój te emocje mogły okazać się czynnikiem spustowym problemów natury psychicznej.
Te dodatkowe czynniki nałożyły się na typowe, bowiem w tym wieku depresja ujawnia się często na styku uwarunkowań biologicznych, społecznych, w tym rodzinnych i rówieśniczych, oraz psychologicznych. Czynniki związane z podatnością biologiczną na zaburzenia nastroju wiążą się z „niewielkim wpływem bardzo wielu genów, który często ujawnia się dopiero na skutek niekorzystnych wydarzeń życiowych” (Ambroziak i in., 2021). W kontekście planowania terapii bardzo ważna jest ocena czynników ryzyka psychologicznych i społecznych. Te pierwsze to na przykład:
- ruminacyjny styl myślenia,
- koncentracja na analizie bodźców prowadzących do emocji przeżywanych jako negatywne,
- wrażliwość na sygnały społeczne,
- tendencja do interpretowania ich jako skierowanych przeciwko sobie (Spence, Reinecke, 2005).
Na kontekst społeczny rozwoju nastolatka składa się oczywiście grupa rówieśnicza i rodzina. Jasne jest, że to rówieśnicy w tym wieku stają się „lustrem”, w którym młoda osoba chce się przeglądać, relacje z nimi motywują do usamodzielnienia się od rodziny. Problemy doznawane w obszarze rówieśniczym należą do najgłębiej przeżywanych. Jednym z najtrudniejszych doświadczeń wzmagającym ryzyko depresji jest wiktymizacja (Brendgen i in., 2019). Podczas terapii nierzadko okazuje się, że miała ona miejsce w przeszłości, ale naruszyła poczucie bezpieczeństwa i wartości młodej osoby, a skutki krzywdy przeżytej w dzieciństwie obserwuje się w adolescencji – w czasie, kiedy młoda osoba kształtuje w bardziej świadomy sposób obraz siebie i sięga podczas tej pracy także do doświadczeń przeszłych.
W życiu rodzinnym istotne dla dobrostanu młodej osoby jest między innymi to, w jaki sposób komunikują się członkowie rodziny, jakie jest nasilenie konfliktów i strategie ich rozwiązywani...
