Czynniki wpływające na rozwój depresji
Pandemia COVID-19 i związana z nią izolacja społeczna, zmieniony system nauczania, przeniesienie niektórych obszarów życia do świata wirtualnego i narażenie na ryzyko z tym związane, niepewność dotycząca przyszłości, niekiedy trudności zdrowotne czy ekonomiczne w rodzinie, oddalenie od przyjaciół (Vucenovic i in., 2023) – to wszystko doprowadziło do znaczącego wzrostu rozpoznań depresji wśród młodych ludzi, a szczególnie dziewcząt (Hollenstein i in., 2021), choć przecież już wcześniej wskaźniki epidemiologiczne były bardzo wysokie. Dodatkowo polska młodzież doświadcza pośrednio wojny w Ukrainie i oczywiście ukraińscy chłopcy i dziewczęta zamieszkujący aktualnie w Polsce są nią dotknięci bezpośrednio, a ich emocjonalne koszty są jeszcze większe. Wojna tocząca się tak blisko zachwiała poczuciem bezpieczeństwa młodzieży również w naszym kraju. O ile bardziej odporne osoby w większości zapewne uporały się z emocjami przeżywanymi ze szczególną intensywnością zimą i wiosną 2022 r., to u adolescentów o zwiększonej wrażliwości i podatności na niepokój te emocje mogły okazać się czynnikiem spustowym problemów natury psychicznej.
Te dodatkowe czynniki nałożyły się na typowe, bowiem w tym wieku depresja ujawnia się często na styku uwarunkowań biologicznych, społecznych, w tym rodzinnych i rówieśniczych, oraz psychologicznych. Czynniki związane z podatnością biologiczną na zaburzenia nastroju wiążą się z „niewielkim wpływem bardzo wielu genów, który często ujawnia się dopiero na skutek niekorzystnych wydarzeń życiowych” (Ambroziak i in., 2021). W kontekście planowania terapii bardzo ważna jest ocena czynników ryzyka psychologicznych i społecznych. Te pierwsze to na przykład:
- ruminacyjny styl myślenia,
- koncentracja na analizie bodźców prowadzących do emocji przeżywanych jako negatywne,
- wrażliwość na sygnały społeczne,
- tendencja do interpretowania ich jako skierowanych przeciwko sobie (Spence, Reinecke, 2005).
Na kontekst społeczny rozwoju nastolatka składa się oczywiście grupa rówieśnicza i rodzina. Jasne jest, że to rówieśnicy w tym wieku stają się „lustrem”, w którym młoda osoba chce się przeglądać, relacje z nimi motywują do usamodzielnienia się od rodziny. Problemy doznawane w obszarze rówieśniczym należą do najgłębiej przeżywanych. Jednym z najtrudniejszych doświadczeń wzmagającym ryzyko depresji jest wiktymizacja (Brendgen i in., 2019). Podczas terapii nierzadko okazuje się, że miała ona miejsce w przeszłości, ale naruszyła poczucie bezpieczeństwa i wartości młodej osoby, a skutki krzywdy przeżytej w dzieciństwie obserwuje się w adolescencji – w czasie, kiedy młoda osoba kształtuje w bardziej świadomy sposób obraz siebie i sięga podczas tej pracy także do doświadczeń przeszłych.
W życiu rodzinnym istotne dla dobrostanu młodej osoby jest między innymi to, w jaki sposób komunikują się członkowie rodziny, jakie jest nasilenie konfliktów i strategie ich rozwiązywania, czy młoda osoba otrzymuje potrzebne jej w trudnościach wsparcie (Sheeber i in., 2001).
Niekorzystna konstelacja tych i innych (Kubiak, 2021). czynników może prowadzić do rozwoju depresji. Jej objawy nie są odmienne u nastolatków w porównaniu do innych grup wiekowych, ale ich ekspresja może być specyficzna. Ocenie podlega: nastrój, utrata zainteresowań i przyjemności płynących z ulubionych dotąd aktywności, problemy z motywacją, zniekształcony obraz siebie, poczucie niedopasowania do innych, zakłócenia funkcji poznawczych, problemy ze snem, z jedzeniem, z wagą, przy czym obraz tych objawów różni się w zależności od wieku i stylu życia dotkniętych depresją osób. Obserwuje się na przykład, że obniżony nastrój u młodzieży częściej niż u dorosłych wiąże się z drażliwością i poczuciem samotności, w tym okresie życia ze smutkiem wiąże się silnie występowanie płaczu, z anhedonią negatywny stosunek do szkoły, z negatywnymi uczuciami wobec siebie negatywny obraz własnego ciała. To tylko niektóre cechy charakterystyczne depresji u adolescentów (Kubiak, 2021). Zawsze należy dopytać jeszcze o samookaleczenia częste w przebiegu depresji wieku dorastania, o myśli i próby samobójcze, zwłaszcza w kontekście charakterystycznej dla młodych impulsywności, o używki, deprywację snu, problemy z jedzeniem – wpisują się one w styl życia wielu młodych ludzi i jako takie bezwzględnie wymagają monitorowania. Duża amplituda objawów, ich zmienność i tendencja do fluktuacji są charak...
Ten artykuł jest dostępny tylko dla zarejestrowanych użytkowników.
