Czym jest zjawisko przeniesienia?
Gdy w procesie psychoterapii następuje moment, w którym klient ujawnia szczególnie intensywnie emocje i oczekiwania wobec terapeuty, należy przyjrzeć się kontekstowi ich powstawania. Zjawisko przeniesienia, opisane po raz pierwszy w nurcie psychoanalitycznym, oparte jest na mechanizmie obronnym przemieszczenia i ma swoje źródło w teorii relacji z obiektem.
Zjawisko przeciwprzeniesienia
Analiza zjawiska przeciwprzeniesienia jako narzędzie terapeutyczne psychoanalizy pojawiła się w psychoterapii stosunkowo niedawno – jeszcze w 1910 roku Zygmunt Freud w The Future Prospects of Psychoanalysis określał je jako nieświadome, neurotyczne oraz niepożądane zjawisko w psychoterapii. Celem analizy przeciwprzeniesienia jest pogłębienie wiedzy o trudnościach klienta na podstawie interpretacji treści (rozumianych jako uczucia, myśli czy zachowania wnoszone przez terapeutę) do relacji terapeutycznej.
Przeniesienie w kontekście
Znaczenie i sposób interpretacji relacji przeniesieniowej w dużej mierze zależy od modalności terapeutycznej, w której pracuje terapeuta, i to właśnie w tym kontekście różni się rozumienie jego znaczenia dla przebiegu psychoterapii.
Psychoanalitycy uważają, iż zjawisko przeniesienia powstaje spontanicznie w relacjach z ludźmi, w psychoterapii zaś stanowi jej sedno. Według psychoanalizy relacja terapeutyczna składa się z sojuszu roboczego służącego ustaleniu celów i zadań w terapii oraz relacji rzeczywistej wynikającej z sytuacji terapeutycznej i relacji nierzeczywistej, która wyraża się poprzez konfigurację przeniesienia (kluczowe źródło treści interpretowanych przez analityka). Psychoanaliza jest techniką, w której psychoanalityk prowokuje powstawanie regresji (przez ten termin rozumiemy cofanie się emocjami do wcześniejszych faz rozwoju z dzieciństwa) i usuwa ją poprzez interpretację polegającą na ujawnianiu istniejących przeniesień w stosunku do ludzi z otoczenia i do analityka. W psychoanalizie powstawaniu regresji sprzyja neutralna, nienarzucająca i niekierująca pozycja psychoanalityka. Ten rodzaj pracy pozwala na uświadamianie przeniesień i ich wpływu na życie klienta.
W CBT (psychoterapia poznawczo-behawioralna) zjawisko przeniesienia nie stanowi trzonu pracy terapeutycznej, jednak w perspektywie psychologii poznawczej kieruje się na nie uwagę i ujmuje w rozumieniu relacji terapeutycznej. Bowiem psychologia poznawcza zwraca szczególną uwagę na naturalność samego procesu przeniesienia, które cechuje „aktywizacja i wykorzystywanie reprezentacji umysłowej osoby ważnej w procesie interpretowania zachowań osoby nowo poznanej i reagowania na nie (Andersen S., Berenson K., 2005)”. W tym kontekście psychologia poznawcza nadaje zjawisku przeniesienia istotne znaczenie dla przebiegu samej terapii, szczególnie w obszarze budowania zaufania, współpracy i motywacji.
W nurcie humanistycznym, skoncentrowanym na...
