Zaburzenie somatyzacyjne – Definicja, objawy i przyczyny zjawiska
Aby trafnie zdefiniować to pojęcie, należy cofnąć się do 1920 roku. To właśnie w tym okresie po raz pierwszy słowo ,,somatyzacja’’ pojawiło się w publikacji znanego niemieckiego psychoanalityka Wilhelma Steckela. Zjawisko definiowane było jako dysfunkcja fizyczna na podłożu głębokiej neurozy. Już wówczas specjaliści doszukiwali się przyczyn zaburzenia w niezdolności pacjenta do właściwego nazywania swoich emocji i uczuć. Somatyzacja określana była mianem mechanizmu obronnego na skutek doświadczania zbyt trudnych dla jednostki emocji. Wszystkie zaburzenia, których bazą jest somatyzacja, noszą ogólną nazwę zaburzeń somatoformicznych.
Zaburzenie somatyzacyjne jest przeniesieniem problemów emocjonalnych na rzecz dolegliwości fizycznych w celu zminimalizowania koncentrowania uwagi na treściach psychicznych. To odczuwanie na ciele długotrwałego bólu psychicznego, który prowadzi do znacznego pogorszenia jakości życia na różnych jego płaszczyznach. W starszych publikacjach eksperci posługują się również terminem zespół Briqueta. Jest on ujęty w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 pod kodem F45. Początek skarg somatycznych przypada na okres wczesnej dorosłości, przed 30 rokiem życia. Dolegliwości częściej dotykają kobiety niż mężczyzn (5–7% populacji), a objawy występują co najmniej od dwóch lat do nawet kilkunastu. U 2% pacjentów zaburzenie somatyzacyjne utrzymuje się przez całe życie.
Somatyzacja i jej objawy – Nieudawany ból i autentyczne cierpienie pacjenta
Diagnoza zaburzenia somatyzacyjnego jest bardzo skomplikowana i uzależniona od wielu czynników. Występujące u pacjenta dolegliwości muszą być uwarunkowane (chociażby w niewielkim stopniu) następującymi zjawiskami:
- Pacjent skarży się na długotrwałe bóle dotykające przynajmniej 4 różnych miejsc na ciele lub wewnątrz ciała (np. bóle głowy, pleców, stawów, klatki piersiowej, brzucha, uczulenia, alergie skórne).
- Pacjent odczuwa dwie dolegliwości żołądkowo – jelitowe (np. bóle żołądka, biegunka, zatwardzenia, wzdęcia, wymioty, nudności, spadek łaknienia).
- Pacjent doświadcza dysfunkcji związanej z działaniem układu reprodukcyjnego (np. niechęć do kontaktów fizycznych, oziębłość seksualna, zaburzenia potencji, zaburzenia cyklu menstruacyjnego).
Objawy zaburzenia somatyzacyjnego i ich natężenie to indywidualna kwestia. Istnieje jednak grupa dolegliwości najczęściej rejestrowanych w kartach medycznych. Są to między innymi: ból fizyczny, nietypowy dyskomfort cielesny (np. omdlenia, zasłabnięcia, zmęczenie) i niemoc psychiczna (np. depresja – tak zwana ,,maska depresji’’, zaburzenia lękowe z somatyzacją, zaburzenia nerwicowe z somatyzacją).
Pacjenci z zespołem Briqueta nieustannie szukają pomocy medycznej i wsparcia specjalistów. Natarczywie i często bez uzasadnionej argumentacji medycznej domagają się wykonywania kolejnych badań, a nawet przeprowadzania operacji pomimo braku przesłanek do jej wykonania. Przeżywane bóle zabierają jednostce dużo lat szczęśliwego życia. Pacjent skupia się na bardzo skomplikowanej walce o powrót do normalności. Historia chorób takich osób jest obszerna, a wykonana diagnostyka kompleksowa. Jednak zaburzenie, którego przyczyny upatruje się w psychice pacjenta, jest możliwe do wyleczenia, tam, gdzie leży źródło problemu.
Przyczyny powstawania zespołu Briqueta – Urazy psychiczne z przeszłości źródłem teraźniejszych problemów
Niezwykle trudno o jasne zestawienie przyczyn powstawania zaburzeń somatyzacyjnych. Znamienity holenderski psychiatra Bessel van der Kolk w swoich badaniach wskazał na istotne przesłanki ku związkowi omawianych dolegliwości z traumatycznymi doświadczeniami z przeszłości pacjenta. Podkreślił również, że skargi somatyczne są bardziej aktywne w przypadku pacjentów, którzy doświadczyli urazów psychicznych w dzieciństwie, niż tych, którzy przeżyli traumę w dorosłym życiu. Innym czynnikiem, w którym upatruje się przyczynę występowania długotrwałych dolegliwości, jest adaptacja społeczna. Status chorego walczącego z uporczywymi bólami zwalnia jednostkę z wielu oczekiwań społecznych, a także daje szereg korzyści i przywilejów. Funkcjonowanie z objawami somatycznymi umożliwia odcięcie się od społecznych obowiązków, norm i oczekiwań, na rzecz obserwacji z bezpiecznej pozycji – pozycji osoby chorej.
Leczenie pacjentów z zaburzeniami somatyzacyjnymi – Problem głęboko zakorzeniony w psychice jednostki
Ustalanie ścieżki leczenia uwarunkowane jest rodzajem występujących dolegliwości i bóli fizycznych, a także współistnieniem psychopatologii (zaburzeń psychicznych). Pediatrzy i specjaliści z różnych dziedzin medycyny szczegółowo analizujący historię chorób i leczenia pacjenta bardzo ostrożnie podchodzą do zastosowania farmakoterapii. Nie ma wątpliwości, że główną rolę w leczeniu pacjenta z zaburzeniem somatyzacyjnym odgrywa psychoterapia. Oddziaływania psychologiczne wdrożone w systematyczną terapię (najczęściej psychodynamiczną i poznawczo – behawioralną) to właściwy kierunek leczenia, skupiający uwagę na źródłach dolegliwości somatycznych.
