Czy stres jest nam potrzebny?

Z artykułu dowiesz się:

1. Czym jest stres?
2. Jakie są etapy i fazy stresu?
3. Czy możemy całkowicie wyeliminować stres?
4. Jak panować nad stresem? Kilka technik na zredukowanie stresu.

Czym jest stres?

Stresem nazywana jest reakcja organizmu na zagrożenie, wyzwanie zwane stresorem.
Stresorami są zdarzenia pochodzące z wewnątrz np. choroba osoby bliskiej i wewnątrz np. dręczące myśli.

To, co nas stresuje, jest oczywiście kwestią indywidualną. Wynika to z tego, że każdy człowiek samemu nadaje znaczenie otoczeniu, uznając go za pozytywne, negatywne lub neutralne. Możemy zaobserwować to np. w przypadku lotu samolotem. Dla wielu osób jest to przeżycie pełne lęku, stresu i paniki, inni natomiast uważają to za neutralne przemieszczenie się z miejsca na miejsce, a nawet ciekawe doznanie.

Jakie są etapy i fazy stresu?

Stres to mechanizm, który działa u nas tak jak u naszych pierwotnych przodków oraz u niektórych zwierząt. Przebiega on na trzech etapach.

Etap I – Alarm
Wyróżniamy tu 2 fazy

1. Faza szoku pojawiająca się w pierwszych momentach zagrożenia. W tym czasie może zmniejszyć się temperatura ciała oraz nastąpić spadek ciśnienia krwi.
    
2. Faza przeciwdziałania szoku (mobilizacja), w której pojawia się reakcja “walcz lub uciekaj”. Polega ona na przygotowaniu organizmu do zmierzenia się ze stresorem. Zaczyna wzrastać poziom adrenaliny, noradrenaliny i kortyzolu (hormony stresu), które sprawiają, że:

• wzrasta energia,
• poprawia się koncentracja,
• wyostrzają się zmysły,
• zwiększa się siła.

Dzięki temu nasze ciało przygotowuje się do walki lub ucieczki. Na etapie alarmu organizm zatrzymuje funkcje: trawienia, wzrostu i reprodukcji, aby energia, która zostałaby na to poświęcona została przekierowana na ratowanie życia.

Ciekawe jest, że pod wpływem stresu zwiększa się nasz próg bólu. Zdarza się, że w sytuacji zagrożenia życia, pomimo odniesionych uszkodzeń nie odczuwamy bólu. Do naszego mózgu informacja o odniesionych obrażeniach dochodzi dopiero w momencie, gdy jesteśmy bezpieczni.

Etap II – Opór
Są tutaj dwie możliwości. Pierwsza, gdy zagrożenie minęło i organizm wraca do stanu sprzed mobilizacji, np. gdy wyszliśmy z egzaminu, który zdaliśmy. Zaczynamy odczuwać ulgę i upust napięcia w naszym ciele. W drugim przypadku stresor trwa nadal i organizm stara się dostosować do istniejącej sytuacji skupiając na niej energię. Możemy czuć się wtedy drażliwi i zdekoncentrowani. Człowiek pierwotny w momencie pojawienia się zagrożenia wykorzystywał dodatkową energię do obrony, dzięki czemu rozładowywał napięcie, które wtedy powstało. Aktualnie nasze stresory są bardziej skomplikowane i trwają o wiele dłużej niż ucieczka przed drapieżnikiem, dlatego ważne jest, aby zdrowo rozładowywać stres.

Etap III – Wyczerpanie
W przypadku długotrwałego stresu pokłady energii emocjonalnej, fizycznej i umysłowej kończą się prowadząc do wyczerpania. Na tym etapie możemy odczuwać bezsilność, brak nadziei, lęk, często również obniżenie nastroju. Ponieważ organizm zajęty jest reakcją walki lub ucieczki cierpi na tym układ odpornościowy. Przy długoterminowym stresie jesteśmy jeszcze bardziej narażeni na infekcje. Przez powstałe braki zaczynamy chorować ze stresu. U dzieci może dojść do zahamowania wzrostu, u kobiet pojawiają się problemy z cyklem miesiączkowym lub całkowicie zanika, u mężczyzn możemy obserwować zmniejszenie ilości plemników oraz poziomu testosteronu.
 

Czy możemy całkowicie wyeliminować stres z naszego życia?

Całkowite wyeliminowanie stresu nie jest możliwe. Nawet jeśli by było, to wbrew pozorom wcale nie poprawiłoby to jakości życia. Bez stresu nie mamy motywacji do działania, a kiedy mamy go za dużo – chorujemy. Istnieją jednak metody na znaczne obniżenie stresu, aby nie utrudniał nam on znacznie codziennego funkcjonowania.

Jak panować nad stresem?

Po pierwsze – obserwuj samego (samą) siebie.
Zacznij zwracać uwagę na to co sprawia, że czujesz się spięty, zdenerwowany. Jak reaguje na stres Twoje ciało, możesz np. mieć spięte barki i plecy, zaciśniętą szczękę,  bóle brzucha, odruchy wymiotne, łaknienie lub brak apetytu, bezsenność, bóle głowy, uczucie rozdrażnienia, złości, bezsilności. Zastanów się, w której fazie jesteś ze swoim stresem. Czy dopiero się zaczął, czy trwa od lat i z takim samym natężeniem wpływa na Ciebie.

Po drugie – rozluźnij napięcie w zaciszu domowym.
Jak rozluźnić się w domu? Oto nasze propozycje:

• Skupienie uwagi – gdy zlokalizujesz źródło stresu w ciele skup się, gdzie go dokładnie czujesz. Zatrzymaj się na chwile w cichym miejscu, w miarę możliwości połóż się, weź kilka głębokich wdechów i skup całą uwagę na rozluźnieniu tego obszaru. Może Ci w tym pomóc trening Schultza, w którym osoba prowadząca pomaga Ci się skupić na odpowiednich częściach ciała i stopniowo je rozluźniać. Jest on dostępny w intrenecie w darmowej wersji.
• Kolejna metoda opiera się na wyobraźni. Wyobraź sobie, że masz dzbanek, który po brzegi wypełniony jest trudnymi sytuacjami, które Cię otaczają. Udaj się teraz w myślach w spokojne miejsce, gdzie umyjesz to naczynie i pozbędziesz go całej zawartości.
• Medytacja – połóż się w cichym miejscu, zamknij oczy i staraj się myśleć tylko o oddechu. Zacznij liczyć ile sekund trwa wydech i wdech. Poczuj jak powietrze dociera do każdej części ciała od palców stóp przez nogi po korpus i czubek głowy. Jeżeli twoje myśli uciekają, co dla osób początkujących jest naturalne, skup uwagę kiedy to się dzieje i co to są za myśli. Bądź ich świadomy. Następnie staraj się dalej skupiać na oddechu. Powtarzaj to codziennie.
• Kąpiel w soli morskiej. Przygotuj ciepłą kąpiel i na samym początku dosyp do niej tylko sól morską. Pomaga ona w odprężeniu, relaksacji ale również detoksie ciała. Po kilku minutach dodaj ulubione produkty do kąpieli i ciesz się kąpielą. 
• Idąc śladami natury można, tak jak pierwotni, pozbyć się napięcia poprzez ruch. Bieganie, jazda na rowerze, siłownia, długi spacer, pływanie, siatkówka, koszykówka, rolki.
• Oprócz domowych sposób można również skorzystać z zajęć relaksacyjnych, które są dostępne na rynku: joga, ćwiczenia oddechowe, masaże relaksacyjne.
   

Co w przypadku chronicznego, niezmniejszającego się stresu?

Zdarzają się sytuacje, że napięcie w jakim aktualnie się znajdujemy jest tak wysokie, lub trwa już tak długo, że nie jesteśmy w stanie pozbyć się go domowymi sposobami. Czujemy że zaczynamy wkraczać w trzecią fazę, a sytuacja, która nas spotkała szybko się nie skończy. Może również być tak, że te małe stresy trwają już tak długo i nakładają się na siebie, że stają się destrukcyjne. Kiedy czujesz, że jesteś kłębkiem nerwów, szybko się rozdrażniasz, masz w sobie więcej złości niż kiedyś, czujesz bezsilność, brak energii, udaj się do psychoterapeuty. Na terapii psycholog pomoże odnaleźć przyczyny stresu i sposoby lepszego radzenia sobie z nim.
 

Również jeżeli w twoim życiu pojawiła się sytuacja nieprzewidywalna jak np. śmierć dziecka, choroba, utrata pracy, nadużycia, idź do psychologa na interwencję kryzysową. Są to spotkania, na których cała uwaga jest skierowana na to jedno wydarzenie. W momencie zapanowania nad sytuacją kryzysową, te spotkania albo się kończą albo przeobrażają się w terapię. Na spotkaniach możesz uzyskać informację  gdzie otrzymać konkretną pomoc, gdzie zgłosić nadużycia, jakie działania podejmować. Psycholog może przekierować cię do miejsc, gdzie dalej zajmą się twoim problemem np. ośrodek dla osób niepełnosprawnych lub miejsca, gdzie można otrzymać dofinansowanie. Dodatkowo spotkania staną się bezpieczną przestrzenią do rozmowy na temat tragedii, co może być trudniejsze do osiągnięcia z rodziną.

Wnikliwość psychologa pomoże zapobiec stanom depresyjnym. Psycholog czy psychoterapeuta, który dowie się więcej o Twoich problemach, może Cię także skierować do psychiatry.  Dzięki temu, trudna sytuacja mniej wpłynie na twoje zdrowie psychiczne i pomoże ci zacząć żyć od nowa. Takie spotkania z psychologiem warto zaczynać, gdy tylko pojawi się traumatyczne zdarzenie lub kiedy pierwszy raz poczujemy, że nie wiemy co robić ze swoim życiem. Można uznać to za profilaktykę lub wsparcie przed ostrym stanem depresyjnym. Nie warto zwlekać z taką decyzją – jeśli czujesz, że potrzebujesz porady, umów się do psychologa.

Bibliografia:
Czy doświadczanie stresu może służyć zdrowiu?, Polskie Forum Psychologiczne, 2009, tom 14, numer 1, s. 33-45
Miejsce pracy na miarę oczekiwań : poradnik dla pracowników socjalnych, Waszkowska M., Potocka A., Wojtaszczyk P., Łódź, 2010, Oficyna Wydawnicza Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera
Dlaczego zebry nie mają wrzodów, Sapolsky R. M., 2010, Wydawnictwo Naukowe PWN
http://docplayer.pl/188596600-Eustres-niektore-stresory-sa-zdrowe-i-konieczne-do-utrzymania-nas-w-stanie-czujnosci-i-aktywnosci-dystres-silny-lub-przedluzajacy-sie-stres-moze.html, dostęp 15.11.2021
https://www.healthline.com/health/general-adaptation-syndrome#stressful-situations, dostęp 15.11.2021