W krajach europejskich w 2002 r. przewlekła bezsenność występowała u 6% osób dorosłych. Dane z ostatnich lat pokazują jednak wzrost częstości występowania bezsenności do 10%. Co oznacza, że jedna na dziesięć osób cierpi z powodu złej jakości lub niedostatecznej ilości snu potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania. Bezsenność nie jest jednak jedynym problemem dotyczącym snu. Różnego rodzaju inne zaburzenia snu występują u prawie co czwartej osoby, dane wahają się w zależności od badań i populacji branej pod uwagę (Dania 16,6%; Polska 31,2%). Częstotliwość występowania zaburzeń snu zwiększa się wraz z wiekiem i dotyka aż do 41% osób po 50. r.ż. Przygodnej lub krótkotrwałej bezsenności, czyli takiej, której czas trwania wynosi od kilku do kilkunastu dni, doświadcza w ciągu roku 30–50% osób w społeczeństwie.
Chociaż nadal w centrum uwagi specjalistów znajduje się bezsenność i zbyt mała liczba godzin poświęcanych na sen, wraz z rozwojem badań nad tym zagadnieniem coraz większe znaczenie dla jakości snu przypisuje się rytmom okołodobowym i ich zmianom na przestrzeni całego życia. W przypadku zaburzeń snu, tak jak w przypadku każdego innego zaburzenia, istotne jest postawienie prawidłowej diagnozy – rozróżnienie pomiędzy bezsennością a zaburzeniami rytmu okołodobowego snu i czuwania, które niestety często są trudne do rozdzielenia i współwystępują z zaburzeniami depresyjnymi.
Rytmy okołodobowe
Rytmy okołodobowe – w uproszczeniu – regulują większość procesów fizjologicznych w organizmie człowieka i powodują, że sprawnie funkcjonuje on jako całość. Ich znaczenie dla dobrego stanu zdrowia trudno jest przecenić. Silnym rytmem okołodobowym jest rytm snu i czuwania, który wskazuje, jaka pora doby jest najkorzystniejsza na sen, a jaka na aktywność. Oprócz snu rytmy okołodobowe warunkują także wydolność fizyczną, okresy najlepszej sprawności intelektualnej oraz wiele innych funkcji organizmu. Strukturą odpowiedzialną za regulację i zsynchronizowanie ze sobą rytmów okołodobowych, układów, narządów, tkanek, a nawet pojedynczych komórek ciała, są położone w podwzgórzu jądra nadskrzyżowaniowe – zwane zegarem biologicznym. Ich funkcjonowanie jest ściśle powiązane z napływającymi z zewnątrz sygnałami światła i ciemności. Dla organizmów dziennych faza aktywności powinna następować w czasie, w którym jest najwięcej światła – w ciągu dnia, a faza snu w ciągu nocy, kiedy jest najciemniej.
Złożona regulacja genetyczna rytmu okołodobowego człowieka jest niestety podatna na zakłócenia. Może do nich dochodzić w wyniku niewłaśc...
