Wypalenie zawodowe – przyczyny, objawy, skutki i leczenie

Termin wypalenie zawodowe (ang. burnout) w literaturze pojawił się już w 1961 roku, jednak dopiero po kilku dekadach zjawisko to zaczęto uznawać za ważne i mające znaczenie dla zdrowia psychicznego ludzi. Syndrom wypalenia zawodowego może negatywnie wpływać na zdrowie fizyczne i psychiczne, efektywność pracy oraz satysfakcję z wykonywanych obowiązków.  Sprawdź, czym jest wypalenie zawodowe i czy to zjawisko dotyczy także Ciebie.

Co to jest wypalenie zawodowe?

Jedną z pierwszych definicji wypalenia zawodowego była ta stworzona przez Freudenbergera. Jego zdaniem zjawisko to można opisać jako „stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody”. Christina Maslach z kolei zdefiniowała wypalenie zawodowe jako „zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób”.

Jakie grupy są najbardziej narażone na wypalenie zawodowe? Z jednej strony są to osoby, które pracują w stałym kontakcie z innymi ludźmi, a więc pielęgniarki, lekarze, psychologowie, nauczyciele. Z drugiej strony to osoby, które mają monotonne i powtarzalne obowiązki, jak na przykład pracownicy hal fabrycznych czy pracownicy korporacji. Warto, abyś wiedział, że wypalenie zawodowe może tak naprawdę pojawić się jednak u każdego, bez względu na wykonywany zawód.

Wypalenie zawodowe – przyczyny

Pewnie zastanawiasz się nad tym, skąd w ogóle bierze się wypalenie zawodowe. Okazuje się, że to zjawisko ma swoje konkretne przyczyny takie jak:

• długotrwały stres związany z obowiązkami zawodowymi, napięciem psychicznym i nerwowym;
• niedostateczne wynagrodzenie pracowników przy jednoczesnej dużej liczbie obowiązków zawodowych;
• brak możliwości lub zdolności do rozładowania stresu;
• konflikty w miejscu zatrudnienia;
• nieprawidłowa dieta i niezdrowy styl życia;
• brak zdolności do regeneracji organizmu, zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym oraz emocjonalnym.

Do wypalenia zawodowego zwykle prowadzi także nadmierne zaangażowanie emocjonalne w miejscu zatrudnienia. Uznaje się, że zjawisko to może być konsekwencją pracoholizmu. W takiej sytuacji następuje nadmierne zaangażowanie w pracę, poświęcanie jej całej swojej uwagi oraz czasu, przez co brakuje możliwości zrelaksowania się i spędzenia czasu z rodziną lub na oddawaniu się swojej pasji.
 

Objawy i skutki wypalenia zawodowego

Zgodnie z klasyfikacją Christiny Maslach można wyróżnić trzy główne etapy wypalenia zawodowego, które różnią się między sobą objawami:

1. Stadium wyczerpania emocjonalnego, którego cechą charakterystyczną jest odczuwanie napięcia emocjonalnego i wyczerpania. Pracownik nie jest w stanie poradzić sobie z regeneracją sił i nie wie, co zrobić, aby zmniejszyć zmęczenie.
2. Stadium depersonalizacji, w którym pojawiają się takie objawy jak dystansowanie się wobec pracowników i klientów, brak zaangażowania w wykonywane obowiązki, cynizm. Szczególnie może się to przejawiać w branży medycznej, gdzie pacjenci są traktowani bardziej jako przedmioty niż rzeczywiste osoby.
3. Stadium braku poczucia osobistych osiągnięć to moment, gdy pracownik nie ma ochoty na przychodzenie do pracy, odczuwa zniechęcenie i brak zaangażowania.

Do ważnych objawów wypalenia zawodowego można zakwalifikować także nastroje depresyjne, bezsenność i brak poczucia sensu własnej pracy. Wypalenie zawodowe niesie ze sobą wiele konsekwencji, takich jak brak efektywności w miejscu pracy, depresja, niski poziom zadowolenia z obowiązków zawodowych. Dodatkowo często wiąże się z obniżeniem zdrowia, ponieważ może prowadzić do chorób serca, bólów głowy i cukrzycy. Z tych powodów warto, abyś odpowiednio dbał o siebie, a jeśli objawy się utrzymują, poszukał profesjonalnego wsparcia psychologa lub psychoterapeuty. Specjalista pomoże zdiagnozować Twoje symptomy i wypracować z Tobą metody, które je zmniejszą.
 

Leczenie wypalenia zawodowego

Zastanawiasz się pewnie, w jaki sposób zadbać o siebie? Wyleczenie objawów wypalenia zawodowego jest możliwe dzięki poprawieniu higieny swojego życia. W miarę możliwości postaraj się zmniejszyć stres i napięcie nerwowe, naucz się relaksować, spędzaj czas z bliskimi osobami i poświęcaj wolne chwile na swoją pasję, a także zadbaj o rozwój kompetencji. W sytuacji, gdy objawy wypalenia zawodowego są poważne i utrudniają Ci codzienne funkcjonowanie, dobrym rozwiązaniem jest spotkanie z psychoterapeutą. Specjalista pomoże Ci zadbać o osobiste potrzeby, poznać Twoje słabe i mocne strony, a także nauczy Cię technik, które warto stosować, aby zmniejszyć stres doraźnie. W tym miejscu warto zaznaczyć, że od 1 stycznia 2022 roku osoby cierpiące na wypalenie zawodowe będą miały możliwość otrzymania zwolnienia lekarskiego (zgodnie z wytycznymi WHO).

Bibliografia:

1. M. Anczewska, P. Świtaj, J. Roszczyńska, Wypalenie zawodowe, „Postępy Psychiatrii i Neurologii” 2005 nr 14.
2. M. Ostrowska, A. Michcik, Wypalenie zawodowe – przyczyny, objawy, skutki, zapobieganie, „Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka” 2013, nr 8, s. 22–25.
3. https://www.pzuzdrowie.pl/poradnik-o-zdrowiu/zdrowie-pracownika/wypalenie-zawodowe-przyczyny-objawy-leczenie-1
4. https://psychoterapia.org/wypalenie-zawodowe
5. https://www.ican.pl/b/depresja-i-wypalenie-zawodowe-maja-wspolne-przyczyny/P13KpZ2Q8