Uzależnienie od alkoholu – gdzie leży granica między okazjonalną przyjemnością a alkoholizmem?

Alkohol w dzisiejszych czasach jest łatwo dostępny i stosunkowo tani. Towarzyszy ludziom podczas uroczystości, kiedy wznoszą toast, w klubach, domach, u znajomych i na wakacjach. O ile nie ma nic złego w okazjonalnej przyjemności, to warto zdawać sobie sprawę, że uzależnienie od alkoholu to poważny problem. Kiedy możemy mówić o uzależnieniu?

Spis streści:

1. Co to alkoholizm i uzależnienie?
2. Choroba alkoholowa – czy Polacy są wolni od uzależnień?
3. Typowe objawy uzależnienia alkoholowego – kryteria ICD-10 alkoholizm.
4. Uzależnienie od alkoholu – objawy.
5. Rodzaje alkoholizmu - poznaj fazy alkoholizmu według Jellinka.
6. Czy wiesz, jak leczyć uzależnienie od alkoholu?

CZYM JEST ALKOHOLIZM I UZALEŻNIENIE?

Uzależnienie jest definiowane jako choroba mózgu. Objawia się poprzez kompulsywne używanie jakiejś substancji lub powtarzanie wykonywania konkretnych czynności. Jest to wewnętrzny, niedający się opanować przymus powtarzania czegoś. Do całkiem niedawna wiele osób słyszało jedynie o uzależnieniach chemicznych, takich jak uzależnienia alkoholowe, lekomania, czy też uzależnienia od narkotyków (narkomanii). Niestety w dobie rozwoju światowej technologii i cyfryzacji wszyscy narażeni jesteśmy na inne, groźne uzależnienia, które nazywane są uzależnieniami behawioralnymi. Mowa tu na przykład o różnego rodzaju zaburzeniach odżywiania, nomofobii, czy też szczególnie niebezpiecznego dla młodego pokolenia uzależnienia od Internetu.

Alkoholizm, zwany również chorobą alkoholową lub zespołem uzależnień od alkoholu to natrętne myśli o alkoholu, silne pragnienie alkoholu oraz systematyczne jego spożywanie w różnych ilościach. Objawy, podobnie jak przyczyny problemu alkoholowego mogą być różne i w dużej mierze zależą od indywidualnych cech człowieka oraz etapu uzależnienia. Warto zwrócić uwagę na obowiązujące na terenie naszego kraju kryteria ICD-10 alkoholizmu, które specjaliści wykorzystują podczas diagnozy pacjentów. Gdy spełnione są co najmniej 3 lub więcej poniższych kryteriów, wówczas możemy mówić o uzależnieniu.

CHOROBA ALKOHOLOWA – CZY POLACY SĄ WOLNI OD UZALEŻNIEŃ?

Alkoholizm to jedno z uzależnień, na które szczególnie powinniśmy zwracać uwagę, znać jego fazy rozwoju i wiedzieć, jak bronić się przed narastającym problemem. Dlaczego to takie istotne? Spójrzmy na statystyki, bo to właśnie liczby dają najlepszy obraz sytuacji w społeczeństwie. Czy wiesz, że Europejczycy, podobnie jak mieszkańcy USA spożywają najwięcej alkoholu rocznie? A to dopiero wierzchołek góry lodowej złożonej z mało pozytywnych danych. Średnia spożywania substancji z alkoholem w Polsce jest znacznie wyższa niż średnia w innych krajach UE. To dane WHO, które wskazują, że na jednego obywatela Polski przypada średnio 10,4 litra alkoholu etylowego rocznie. Znajdujemy się w czołówce europejskich państw pod względem spożywania alkoholu i niestety w tym przypadku miejsce na podium nie oznacza powodów do dumy¹.

Z najnowszych badań wynika również, że problem alkoholowy i uzależnienia alkoholowe dotyczą już ponad 2,5 mln Polaków. Najczęściej sięgamy po piwo (56%), wódkę (36%) oraz wino (8%)². Pijemy dużo, a okazjonalne spożywanie trunków szybko zastępujemy codziennym rytuałem. Uzależnienie od alkoholu jest zaburzeniem psychicznym, które jest bardzo często bagatelizowane zarówno przez osobę uzależnioną, jak i otoczenie. Społeczne przyzwolenie na picie alkoholu oraz łatwy dostęp do tego rodzaju używek spowodował zatarcie się bezpiecznej granicy między degustacją a nałogowym spożywaniem napojów procentowych.

Dodatkowo każdy z nas ma w głowie utrwalone kryteria i obraz osoby uzależnionej od picia alkoholu. Jeśli zapytamy - Jak rozpoznać alkoholika? -  wielce prawdopodobne jest, że odpowiedź zabrzmi następująco: Zaniedbany obdartus, chodzące nieszczęście, bez pracy, bez rodziny i przyjaciół. Człowiek niezaradny, zagubiony, bez zainteresowań, bez pieniędzy i perspektyw na przyszłość. Niespełnienie tego wizerunku z góry wyklucza istnienie u osoby problemu alkoholowego. Faktem jest, że alkoholizm w końcowych fazach doprowadza człowieka do destrukcji kolejnych sfer życiowych. Jednak nie zapominajmy, że jest to proces, a osoba nadużywająca substancji potrafi doskonale ukrywać przez długi czas przed światem swoje uzależnienie od alkoholu.

UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU – OBJAWY:

• Silne pragnienie lub wewnętrzne poczucie przymusu spożywania substancji alkoholowych (tzw. głód alkoholowy).
• Problemy w kontrolowaniu zachowań związanych ze spożywaniem alkoholu.
• Wystąpienie zespołu abstynencyjnego, a więc fizjologicznych objawów, pojawiających się w momentach ograniczenia picia lub przerwach między spożywaniem alkoholu (np. nudności, wymioty, biegunki, drżenie mięśni, zaburzenia snu, rozszerzenie źrenic, wzmożona potliwość, lęki, niepokój, rozdrażnienie, omamy wzrokowe i/lub słuchowe, padaczka poalkoholowa, majaczenie) lub sięganie po alkohol lub podobnie działające substancje w celu złagodzenia, uniknięcia lub przerwania objawów zespołu abstynencyjnego.
• Zmieniająca się tolerancja na alkohol, a więc potrzeba spożycia większych dawek dla wywołania oczekiwanego efektu.
• Zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, pasji i zainteresowań na rzecz czasu przeznaczonego na zdobycie alkoholu, jego spożycie oraz usuwanie skutków działania substancji. Alkohol zajmuje pierwsze i najważniejsze miejsce w życiu.
• Niezaprzestawanie picia alkoholu pomimo oczywistych dowodów szkodliwych dla zdrowia i jakości życia następstw. Dowody te są znane osobie spożywającej alkohol.³

RODZAJE ALKOHOLIZMU - POZNAJ FAZY ALKOHOLIZMU WEDŁUG JELLINKA

Każdy przypadek jest inny, bo każdy człowiek to indywiduum. Osoba, która nadużywa alkoholu może być cicha, wyizolowana i zamknięta w sobie lub wprost przeciwnie arogancka, agresywna i pewna siebie. Są osoby uzależnione, które wręcz do perfekcji opanowują metody maskujące problem, jednak przekraczając kolejną fazę uzależnienia, pewne jest, że otoczenie zauważy, że dzieje się coś niedobrego.

Co właściwie oznaczają fazy alkoholizmu według Jellinka? Jest to klasyfikacja, która obrazuje poszczególne etapy alkoholizmu. Każde stadium choroby alkoholowej posiada charakterystyczne objawy i pewien schemat zachowań. Nie da się jasno określić czasu przeznaczonego na jedną fazę. Jest to uzależnione od wielu czynników i indywidualnych predyspozycji człowieka. Elvin Morton Jellinek na podstawie wieloletnich badań i obserwacji stworzył oryginalną typologię alkoholizmu, która trafnie obrazuje etapy rozwoju uzależnienia. Zapoznanie się z poszczególnymi stadiami może mieć duży wpływ na dalsze postępowanie i decyzje zarówno osoby z problemem alkoholowym, jak i jej bliskich.

I FAZA WSTĘPNA PREALKOHOLOWA (PICIE TOWARZYSKIE)

Jest to etap, w którym nie tylko otoczenie nie dostrzega problemu, ale i sama osoba spożywająca alkohol. Faza ta może trwać kilka miesięcy i przeciągnąć się na lata. Wszystko zaczyna się od picia w towarzystwie i szukania okazji do celebracji z kieliszkiem w dłoni. Nie jest to spożywanie alkoholu w ukryciu, nic więc dziwnego, że zachowanie takie nie wzbudza żadnych podejrzeń. Na tym etapie osoba odkrywa przyjemne doznania związane z piciem, odczuwa odprężenie i poprawę nastroju. Z upływem czasu polega na alkoholu i jego właściwościach. Zaczyna traktować alkohol jak niezawodną receptę na tłumienie stanów emocjonalnych i rozładowanie napięcia. Stopniowo również wzrasta tolerancja na alkohol, a osoba zwiększa ilość i częstotliwość spożywanego alkoholu w celu odczucia przyjemnego stanu.

II FAZA OSTRZEGAWCZA ALKOHOLIZMU

Jest to okres, w którym pojawiają się luki w pamięci (,,urwanie filmu’’). Są to tak zwane palimpsesty alkoholowe. Osoba uzależniona pije aż do momentu utraty rozeznania, choć nie traci przytomności. Faza ostrzegawcza alkoholizmu to również picie w samotności i częste szukanie okazji do spożywania alkoholu. Na drugi dzień po incydencie picia osoba ma luki w pamięci, nawet jeśli ilość spożytego wcześniej alkoholu była niewielka.

III FAZA KRYTYCZNA ALKOHOLIZMU

W ten etap wkracza się w momencie utraty kontroli nad piciem. Picie alkoholu stanowi priorytet i dyktuje człowiekowi codzienność. Osoba, która ma problem z alkoholem, zaniedbuje obowiązki i życie w sferze zawodowej, prywatnej i towarzyskiej. Alkohol jest w tym momencie głównym celem życiowym i nic nie jest w stanie powstrzymać osoby uzależnionej od sięgnięcia po kieliszek. Inne charakterystyczne objawy i zachowania w tym stadium to:

• składanie licznych obietnic sobie lub bliskim o rzuceniu picia, krótkie okresy abstynencji, a następnie zerwanie obietnic i powrót do nałogu;
• pojawianie się głodu alkoholowego w przypadku braku dostępu do używki;
• odczuwanie problemów zdrowotnych, zaniedbywanie wyglądu zewnętrznego;
• wyraźny spadek samooceny, pogorszenie nastroju, poczucie bezradności, osamotnienia, wewnętrznej pustki, ale także wybuchy gniewu i agresja;
• życie w iluzji i przeświadczeniu, że kontroluje się swoje zachowanie i codzienne wybory.

IV FAZA PRZEWLEKŁA ALKOHOLIZMU

Inaczej faza chroniczna to czas, w którym osoba uzależniona jest w stanie upojenia alkoholowego praktycznie przez całą dobę. Opinia otoczenia przestaje mieć znaczenie. Następuje całkowita utrata kontroli nad ilością i częstotliwością spożywanego alkoholu. Osoba przestaje kreować pozory. Nie dręczą ją również wyrzuty sumienia – po prostu pije i przebywa w stanie nietrzeźwości przez cały czas. Każda najmniejsza próba odstawienia substancji kończy się silnym zespołem abstynencyjnym, którego skutki szybko minimalizowane są poprzez dostarczenie organizmowi kolejnej dawki alkoholu. To ostatnie, najbardziej zaawansowane stadium alkoholizmu. W tym okresie nikt nie ma już wątpliwości, że osoba ma poważny, zagrażający życiu problem z alkoholem i wymaga natychmiastowego podjęcia leczenia. Inne charakterystyczne objawy w ostatniej fazie to:

• wielodniowy cug alkoholowy;
• oszukiwanie, zrzucanie winy i odpowiedzialności za picie oraz problemy na inne osoby z otoczenia;
• stany depresyjne, stany lękowe;
• problemy z pamięcią i koncentracją;
• padaczka alkoholowa, psychoza alkoholowa, marskość wątroby.

CZY WIESZ, JAK LECZYĆ UZALEŻNIENIE OD ALKOHOLU?

Nasuwa się pytanie: Czy człowiek może pozostać w pierwszej fazie przez całe życie, nie wkraczając w kolejne, bardziej niebezpieczne stadium? Należy zrozumieć, że każdy z tych etapów oznacza nałóg, który różni się intensywnością wykonywania czynności. Szukanie okazji do napicia się oraz inicjowanie spotkań towarzyskich w celu spożycia alkoholu to nie jest jedynie sygnał ostrzegawczy. To pierwszy etap uzależnienia, które nieleczone będzie się pogłębiać. Przerwanie nałogu jest możliwe na każdym etapie alkoholizmu. Uzależnienie od alkoholu to poważna choroba, która wcześniej czy później dopada każdą sferę życia człowieka, doprowadzając ją do ruiny. Marskość wątroby, problemy z pamięcią, uszkodzenie komórek nerwowych, zawały serca, choroba wieńcowa, wzrost ciśnienia tętniczego, a tuż obok skutków zdrowotnych jest całkowita utrata zaufania i zerwanie więzi z najbliższym otoczeniem.

Nikt nie chce tak żyć. Każdy człowiek zasługuje na godne, szczęśliwe życie pełne przyjemnych doznań i doświadczeń, które nie mają swoich przykrych konsekwencji. Kompleksowa terapia alkoholowa to najlepsza droga ku normalności. Błędem jest myślenie osoby uzależnionej lub jej bliskich, że sami poradzą sobie z problemem. Należy zdać sobie sprawę ze skali problemu oraz swojej bezsilności wobec alkoholu i zwrócić się o specjalistyczną pomoc w walce z nałogiem.

Psychoterapia w przypadku uzależnienia od alkoholu to długotrwały proces, w którym bardzo często bierze udział nie tylko chory, ale również członkowie rodziny. Jeśli borykasz się z problemem alkoholowym, to nie zwlekaj dłużej z decyzją o pomocy. Podaruj sobie czas, zainwestuj w swoje życie, zrób coś dla siebie i w trosce o siebie. Poszukaj specjalisty od terapii uzależnień dla siebie lub bliskiej osoby na Zaufanym Terapeucie.

Źródła:
Alkohol – Czy można pić bezpiecznie? Sprawdź, czy Twoje picie mieści się w granicach niskiego ryzyka szkód (broszura, e-publikacja http://www.parpa.pl/index.php/e-publikacje/category/5-uzaleznienie-od-alkoholu?download=40:alkohol-czy-mozna-pic-bezpiecznie-sprawdz-czy-twoje-picie-miesci-sie-w-granicach-niskiego-ryzyka-szkod-broszura
Czy moje picie jest już problemem. O zaburzeniach związanych z używaniem alkoholu (broszura, e-publikacja http://www.parpa.pl/index.php/e-publikacje/category/5-uzaleznienie-od-alkoholu?download=41:czy-moje-picie-jest-juz-problemem-o-zaburzeniach-zwiazanych-z-uzywaniem-alkoholu-broszura
Podstawy psychiatrii, podręcznik dla studentów red. Marek Jarosz i Stanisław Cwynar, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1978, wydanie II.
Alkoholizm jako choroba Bohdan T. Woronowicz, Warszawa, wyd. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, 1995, ISBN 83-86103-15-9.