Utrata ciąży – jak sobie z tym poradzić?

Utrata ciąży dotyka wiele kobiet na całym świecie. To jedno z tych traumatycznych doświadczeń, które mocno zaburza codzienne funkcjonowanie kobiety i jej stan psychiczny. Zdarza się, że ból emocjonalny po stracie jest tak silny, że samodzielne ,,przepracowanie’’ tego problemu jest zbyt trudnym wyzwaniem dla kobiety. Niestety korzystanie z terapii po śmierci nienarodzonego dziecka jest wciąż tematem tabu w społeczeństwie. A przecież pozostawiona bez specjalistycznego wsparcia kobieta doświadcza wówczas być może najtrudniejszych chwil w swoim dotychczasowym życiu. Nie bójmy się szukać pomocy.

W poniższym artykule odpowiemy na pytania:

1. Czym jest poronienie?
2. Jakie są prawa kobiet po utracie ciąży?
3. Czy poronienie jest traumą?
4. Żałoba po stracie dziecka – jakie są jej etapy?
5. Dlaczego terapia po śmierci nienarodzonego dziecka jest taka ważna?

CZYM JEST PORONIENIE?

Większość dorosłych kobiet wie, czym jest poronienie jednak, dopóki problem ten nie dotyczy nas samych, to nie zgłębiamy wiedzy z zakresu przebiegu poronienia, okresu, w którym najczęściej może dojść do samoistnej utraty ciąży oraz objawów (fizycznych i psychicznych), które mogą się pojawić. To trudna lektura dla każdej kobiety i ciężki temat do analizy – szczególnie jeśli dopiero planujemy potomstwo. Nie da się przygotować na taką okoliczność, pomimo to warto zwiększać swoją świadomość i wiedzę w tym zakresie.

Z medycznego punktu widzenia poronienie to:

,,powikłanie ciąży, przedwczesne jej zakończenie i wydalenie jaja płodowego z macicy. O poronieniu mówimy wówczas, gdy utrata ciąży nastąpiła przed ukończeniem 24 tygodnia. Do utraty ciąży w pierwszych jej tygodniach może dojść samoistnie lub mechanicznie (np. ze wskazań medycznych)’’.[1]

Do samoistnego poronienia najczęściej dochodzi jeszcze przed 10 tygodniem życia płodu. Duża część kobiet nie odczuwa żadnych wcześniejszych dolegliwości i objawów zbliżającego się poronienia. Ile kobiet doświadcza tego traumatycznego przeżycia? Odsetek poronień sporadycznych wynosi około 10 – 15% do 22-24 tygodnia ciąży. Po tym okresie mówimy o przedwczesnym porodzie. Z tych statystyk wynika, że przynajmniej jedna na dziesięć kobiet doświadczy choć raz w swoim życiu utraty ciąży w pierwszych tygodniach.[2]

JAKIE SĄ PRAWA KOBIET PO UTRACIE CIAŻY?

Pamiętaj! Niezależnie od długości trwania ciąży każda kobieta po poronieniu ma prawo:

• do pochówku swojego dziecka;
• otrzymania zasiłku pogrzebowego;
• urlopu macierzyńskiego (56 dni);
• poznania przyczyny poronienia;
• opieki psychologicznej w szpitalu;
• wsparcia psychologa lub psychoterapeuty w okresie żałoby.[3]

CZY PORONIENIE JEST TRAUMĄ?

Nigdy nie jesteśmy gotowi na pożegnania. Utrata ciąży w pierwszych tygodniach życia może być dla kobiety tak samo bolesna, jak strata dziecka tuż przed jego narodzinami. To zupełnie inny rodzaj straty niż zerwanie przyjaźni lub rozstanie z małżonkiem czy partnerem. Trauma i jej skutki w przypadku poronienia mogą odbić się w szczególności na zdrowiu psychicznym kobiety. Dlaczego tak się dzieje?

Matka czuje intymną więź z potomkiem już od pierwszych tygodni życia płodu. Trudno znaleźć słowa trafnie opisujące tę magiczną relację. Niemiecki filozof Erich Fromm opisywał matkę jako miłość, pokarm, ciepło i ziemię. Czuć miłość matki to żyć, mieć tożsamość i swój dom. To piękne słowa, które być może najlepiej podsumowują tę jedyną w swoim rodzaju miłość matki do dziecka.

Kobieta po zajściu w ciążę czuje się odpowiedzialna za małą istotę, która rozwija się w jej łonie i przygotowuje do przyjścia na świat. Matka jest przecież źródłem życia potomka i potężną siłą wspomagającą jego rozwój. To Ona chroni nienarodzone dziecko przed niebezpieczeństwem i karmi je, aby rosło w siłę. Nic więc dziwnego, że żałoba po stracie dziecka jest tak potężna i trudna do przejścia.

Tak naprawdę nie istnieje złoty środek i sprawdzone sposoby na wyjście z podniesioną głową z tej nierównej walki. Utrata ciąży wpływa na postrzeganie swojej kobiecości. Możemy czuć, że zawiodłyśmy, że z naszej winy coś poszło nie tak, lub że natura poskąpiła nam silnego, kobiecego ciała gotowego utrzymać ciążę. Śmierć bliskiej osoby wywołuje mnóstwo reakcji, począwszy od szoku, niedowierzania i zaprzeczania, aż po poczucie porażki, zawodu gniew i rozpacz. Żałoba po stracie dziecka to niezwykle emocjonujący czas dla kobiety, a proces adaptacji i zaakceptowania nowej rzeczywistości może się znacznie różnić w zależności od osoby.

ŻAŁOBA PO STRACIE DZIECKA – JAKIE SĄ JEJ ETAPY?

Możemy wyróżnić trzy najczęściej występujące etapy żałoby po utracie ciąży. Są to:

1. Wstrząs – wiadomość o poronieniu może byś wstrząsem wywołującym poczucie dysocjacji emocjonalnej. Kobieta doświadczająca takiego stanu pomimo zrozumienia informacji, które do niej dotarły, popada w stan osłupienia – odłączenia od siebie uczuć, myśli i reakcji ciała. Jest niczym człowiek odcięty od świata. Przestaje się komunikować, nie odpowiada na pytania, odmawia przyjęcia posiłków i nie porusza się, ale jest w pełni świadoma.
2. Niedowierzanie i szok – może nastąpić wypieranie faktów, zaprzeczanie, niedowierzanie, oskarżanie otoczenia o przekazywanie nieprawdziwych informacji. Na tym etapie może pojawić się gniew, kłótliwość, brak opanowania i chłód emocjonalny skierowany w stronę bliskich.
3. Uświadomienie sobie straty – kobieta doświadcza ogromnego poczucia bólu, rozpaczy i smutku. Świadoma zdarzenia, które miało miejsce, odczuwa bezradność, a jej poczucie bezpieczeństwa jest mocno zaburzone. Często pojawia się również poczucie winy za utratę ciąży, niesprawiedliwości, krzywdy i ogromnego żalu do świata.
4. Wycofanie się – to moment, w którym kobieta po przeżytym stresie odczuwa duże zmęczenie (fizyczne i psychiczne). To faza żałoby, która swoimi objawami najbardziej przypomina depresję, dlatego, jeśli kobieta nie przepracuje tego stanu i zatrzyma się na tym etapie żałoby, to powinna skorzystać z pomocy psychoterapeuty.
5. Powrót do zdrowia – powolne odzyskiwanie sensu istnienia i odnajdywanie nowych możliwości (rozwiązań) na przyszłość. To etap emocjonalnego pogodzenia się z utratą ciąży i powrót do codziennych spraw, obowiązków i zainteresowań.

Ewa Marszałek - Psychoterapeutka, Pedagożka, Konsultantka rodzicielska radzi:

 "W moim gabinecie spotykam kobiety w wielkiej samotności - tej wynikającej ze straty, ale też tej pochodzącej z braku wsparcia. Utrata dziecka, jednej z najbliższych osób, łączy się dla nich z poczuciem utraty ogromnej części przyszłości (planów, marzeń i nadziei). Wiele z nich doświadcza raniących komentarzy, nieadekwatnych do ich potrzeb zachowań, czy wręcz odmowy prawa do przeżycia żałoby.

Każdej z nich chcę powiedzieć, że nie jest sama ze swoimi uczuciami, pytaniami, obawami. Swoją wiedzą i obecnością służą psychoterapeuci, psycholodzy i psychiatrzy, doule, jak i lokalne grupy wsparcia. Obok wsparcia indywidualnego - każdego z rodziców - warto również rozważyć konsultację skierowaną na parę, celem wsparcia relacji w tej szczególnej sytuacji."

DLACZEGO TERAPIA PO ŚMIERCI NIENARODZONEGO DZIECKA JEST TAKA WAŻNA?

Ból emocjonalny po stracie ciąży to zupełnie naturalne zjawisko, które nigdy nie powinno być powodem do wstydu i skrępowania. Nie da się uciec od poczucia ogromnej straty – wie to każda kobieta, która doświadczyła choć raz tego przykrego stanu. Każdy człowiek ma prawo do przejścia żałoby na swój indywidualny sposób i każdy ma prawo do specjalistycznego wsparcia w chwilach zwątpienia. Kobieta nie musi czekać na przyzwolenie i akceptację jej stanu. Po prostu ma prawo, jak każda inna istota na tej ziemi, do odczuwania i wyrażania swoich emocji. Nie oczekuje wówczas aprobaty, współczucia i rad od bliskich. Potrzebuje cichej obecności, czujnego słuchu i nienachalnego wsparcia w trudnym czasie.

Terapia kobiet po traumie poronienia opiera się na pełnym szacunku w kwestii ich podejścia do utraconej ciąży. Nierzadko zdarza się, że osoby takie czują się osamotnione i niezrozumiałe nawet w otoczeniu najbliższej rodziny (np. partnera). To również zupełnie normalne zjawisko. Jednak zbyt długie izolowanie się od otoczenia i tłumienie w sobie silnych stanów emocjonalnych to duże obciążenie i zagrożenie dla stanu psychicznego. Depresja po poronieniu to częste i niebezpieczne zaburzenie psychiczne, które dotyka kobiet niemogących sobie poradzić z utratą ciąży.

Źródła:

• Barczak ,,Przegrane narodziny – czyli rzecz o poronieniach. Życie i płodność’’, 2008, 2(4).
• Łuczak-Wawrzyniak, M. Czarnecka-Iwańczuk, A. Bukowska, N. Konofalska, ,,Wczesne i późne psychologiczne skutki utraty ciąży’’, 2009

[1] Encyklopedia PWN.

[2] S.K. Stadnicka, A. Bień, P. Gdańska, J. Piechowska, ,,Poronienie i ciąża obumarła w aspekcie prawa–udział położnej w opiece nad pacjentką w sytuacji utraty ciąży’’,, Uniwersytet Medyczny Lublin, 2016

[3] M. Lewicka, M. Sulima, M. Pyć, B. Stawarz, ,,Charakterystyka poronień i prawa

przysługujące kobiecie po stracie ciąży’’, Roczniki PUM 2013, 59 (1)