Pracoholizm - jak nauczyć się odpoczywać?

Pracoholizm to zjawisko, które śmiało możemy określić jako znak współczesności. Człowiek nieustannie podąża w stronę zaspokajania potrzeb materialnych i osiągnięcia jak najwyższego statusu zawodowego. Nadmierne poświęcanie się pracy kosztem życia osobistego właściwie stało się normą. Doszliśmy do punktu, gdzie pełna dyspozycyjność i gotowość do wielogodzinnej pracy są wręcz wymogami stawianymi przez pracodawców. Nic więc dziwnego, że pracoholizm jest akceptowany i pomijany w aspekcie uzależnienia. Do czego doprowadzi ludzkość ten destrukcyjny styl życia?

W tym artykule:

1. Pracoholizm – co to oznacza i jak się objawia?
2. Pracoholik, czyli kto?
3. Jestem pracoholikiem – czy to coś złego?
4. Pracoholizm statystyki – ile pracują Polacy?
5. Niebezpieczne skutki pracoholizmu.
6. Jak nauczyć się odpoczywać? – porady.
7. Pracoholizm leczenie.

PRACOHOLIZM – CO TO OZNACZA I JAK SIĘ OBJAWIA?

O pracoholizmie mówimy wówczas, gdy wykonywane obowiązki zawodowe i myślenie o pracy stają się większym źródłem zadowolenia niż życie osobiste (rodzinne, towarzyskie). Pracoholizm jest nieodłącznie związany z wysokim poziomem stresu w pracy.

Pracoholizm to stan psychiczny, w którym człowiek odczuwa silną potrzebę (przymus) wykonywania czynności zawodowych z towarzyszącym poczuciem dyskomfortu w sytuacjach, kiedy wykonywanie pracy jest utrudnione lub niemożliwe. Jest to stan uzależnienia, w którym dochodzi do zaburzenia równowagi między ważnymi elementami codziennego życia’’.[1]

Wymienionemu wyżej zachowaniu może towarzyszyć poczucie braku kontroli zachowań związanych z wykonywaniem czynności zawodowych. Oznacza to, że pomimo iż osoba uzależniona od pracy dostrzega coraz większe zaniedbywanie innych obowiązków i sfer życia, to nie jest w stanie osiągnąć równowagi i zredukować czasu pracy. Pamiętaj, że pracoholizm to nie tylko fizyczne i umysłowe poświęcenie się pracy zawodowej. To również zajęcie myśli człowieka (nawet gdy nie wykonuje pracy), co stanowi duże obciążenie dla jego stanu zdrowia psychicznego.

PRACOHOLIK, CZYLI KTO?

Gorliwiec, tytan pracy, pracuś, fanatyk zawodowy, mrówka. Istnieje wiele wyrazów bliskoznacznych, którymi możemy określić pracoholika. Co ciekawe wyraz ten wcale nie wzbudza negatywnych odczuć w otoczeniu. Tytan pracy jest osobą powszechnie cenioną i szanowaną. A przecież mówimy o niebezpiecznym w swoich skutkach uzależnieniu. Dlaczego więc pracoholizm jest akceptowanym zjawiskiem w społeczeństwie – tym samym, w którym tak bardzo podkreśla się problem innych uzależnień (np. uzależnienia od alkoholu, internetu itp.)? Dlaczego tak niewiele mówi się o destrukcyjnych skutkach nadmiernego poświęcania się pracy? W wielu grupach zawodowych rezygnacja z życia osobistego na rzecz rozwoju zawodowego to powód do dumy. Ponadprzeciętne zaangażowanie się w wykonywanie obowiązków zawodowych jest stylem życia odbieranym bardzo pozytywnie.

Człowiek zawsze dyspozycyjny i gotowy do pracy to człowiek sukcesu, najlepszy fachowiec i pracownik, któremu śmiało można nadać na drugie imię ,,ambicja’’. Kto by nie chciał mieć w swoim zespole takiego demona pracy, czempiona i człowieka, który jest gotów dla dobra pozycji firmy ,,zaprzedać duszę’’? W dzisiejszych czasach, szczególnie w regionach silnie uprzemysłowionych i zurbanizowanych pracodawcy wręcz biją się o kandydatów, którzy jasno deklarują swoją 100% dyspozycyjność w ciągu dnia. Pracujemy coraz dłużej, intensywniej i z większym zaangażowaniem, ale czy to oznacza, że lepiej, skuteczniej i z większym sukcesem? Niekoniecznie.

Czy wiesz, że…

JESTEM PRACOHOLIKIEM – CZY TO COŚ ZŁEGO?

Czy pracoholizm jest zły? Przecież praca to źródło naszych dochodów i utrzymania. Kształcimy się od najmłodszych lat, aby produktywnie wykorzystać w przyszłości zdobytą wiedzę. W okresie studiów zaczynamy dokonywać świadomych wyborów z myślą o zapewnieniu sobie godziwych warunków do życia i funkcjonowania w społeczeństwie. Kto z nas nie marzył o wysokiej pozycji zawodowej i statusie materialnym? Żyjemy w XXI wieku – w świecie nastawionym na konsumpcjonizm. I to właśnie konsumpcjonizm rozpowszechniony na globalną skalę popycha człowieka do wielogodzinnej pracy, często ponad swoje możliwości fizyczne i psychiczne. Powszechne przyjmowanie postawy polegającej na bezzasadnym i nieustannym dążeniu do zdobywania dóbr materialnych i usług stanowi wyznacznik jakości życia człowieka. Ale konsumpcja, do której zaliczamy władzę, prestiż, dominację czy też wyższą pozycję społeczną jest możliwa tylko, gdy na koncie bankowym są dostępne środki. I tak właśnie zamyka się koło błędnych przekonań i działań.

Ktoś powie: pasja do pracy nie może być zła. Oczywiście, że nie. Pasje to jedne z najcudowniejszych doświadczeń, jakie towarzyszą człowiekowi na tej ziemi. Jednak nie zapominajmy, że pasje, hobby i zainteresowania są swego rodzaju ,,bonusem’’ w codzienności. Poświęcamy im czas wówczas, gdy inne, podstawowe aspekty życia są zaspokojone. Jeśli pasja do pracy zaczyna dominować, a wręcz wypychać z codzienności inne obowiązki życiowe (w tym na przykład dbanie o ruch, dobrą dietę, odpowiednią ilość snu) wówczas mówimy o destrukcyjnym rodzaju pracy.

PRACOHOLIZM STATYSTYKI – ILE PRACUJĄ POLACY?

Czy Polacy dużo pracują? Co na ten temat mówią liczby?

• 63% Polaków aktywnych zawodowo pracuje 7-8h dziennie przez 5 dni w tygodniu.
• 21% badanych deklaruje pracę dłuższą niż 10h dziennie. Oznacza to, że, co piąty obywatel pracuje więcej niż 8h dziennie.[3]
• Poziom wykształcenia ma wpływ na liczbę przepracowanych godzin.
• W 2020 roku w Polsce zanotowano największą liczbę przepracowanych godzin w całej Wspólnocie Unii Europejskiej (średnio 1848 przepracowanych godzin rocznie przez pracownika). Uplasowało to nasz kraj na pierwszym miejscu najdłużej pracujących narodów w UE.
• W IV kwartale 2020 roku zatrudnienie w Polsce wzrosło o 0.5% w porównaniu do IV kwartału roku poprzedniego. W tym samym czasie reszta krajów członkowskich UE zanotowała spadek zatrudnienia o 1.5%.[4]
• 44% młodych Polaków preferuje pracę zdalną, rezygnując z wykonywania pracy w biurze. Zdalne wykonywanie obowiązków to otwarta droga do wydłużenia codziennego czasu pracy.[5]
• W I kwartale 2022 roku na popularnych portalach z ofertami pracy pojawiło się ponad 310 tysięcy nowych ofert pracy.[6]

NIEBEZPIECZNE SKUTKI PRACOHOLIZMU

Zdecydowanie największym zagrożeniem uzależnienia od pracy jest fakt, że jest to ten rodzaj zaburzeń, który najczęściej rozpoznawany i diagnozowany jest, dopiero gdy osiągnie fazę krytyczną. Oznacza to, że uzależnienie jest już tak głęboko rozwinięte, że osoba znajduje się w stanie całkowitego braku kontroli nad wykonywaną praca, a jej funkcjonowanie na innych płaszczyznach jest widocznie zakłócone. Inne skutki pracoholizmu to:

• przemęczenie, długotrwałe uczucie wyczerpania fizycznego;
• podwyższony poziom ciśnienia krwi i ryzyko wystąpienia zawału serca, bóle w klatce piersiowej;
• uczucie niepokoju i wzmożona drażliwość (szczególnie w momentach, gdy niemożliwe jest wykonywanie obowiązków zawodowych);
• niski poziom zadowolenia z życia;
• zaburzenia snu (bezsenność);
• inne problemy zdrowotne (wrzody żołądka, zaburzona praca jelit, alergie, zaburzenia seksualne);
• wysoki poziom odczuwanego stresu w pracy i wypalenie zawodowe;
• zaburzenia psychiczne (np. depresja) i zaburzenia lękowe;
• niska samoocena;
• inne uzależnienia (np. od leków, narkotyków, alkoholu, Internetu, napoi energetycznych);
• osłabienie układu immunologicznego, podatność na choroby.

JAK NAUCZYĆ SIĘ ODPOCZYWAĆ? – PORADY

Jak opanować work-life-balance, a więc umiejętność zachowania równowagi we wszystkich aspektach funkcjonowania? Oto kilka sprawdzonych wskazówek:

1. Działaj według planu/grafiku – uwzględnij w nim wszystkie aspekty swojego życia (praca, rodzina, hobby).
2. Naucz się dzielić pracą z innymi – nie bez powodu pracoholizm nazywany jest potocznie ,,chorobą ambitnych’’. To branie na swoje barki wielu obowiązków i zadań – nawet tych, które bez problemu wykonałby ktoś inny.
3. Ogranicz dyspozycyjność – jasno ustal granice swojej dostępności w sprawach zawodowych. Skoro w miejscu pracy skupiasz się na wykonywaniu obowiązków zawodowych, tak samo postępuj w innych aspektach życia. W domu skup się na rodzinie i sobie. W nocy skup się na dobrej jakości śnie, a w towarzystwie, na dobrej zabawie.
4. Ogranicz czas przeznaczony na pracę – nie pracuj ponad swoje możliwości fizyczne, umysłowe i psychiczne.

PRACOHOLIZM LECZENIE

Samodzielne przerwanie uzależnienia może być bardzo trudne, szczególnie jeśli znajduje się w końcowej fazie rozwoju. Jeśli przyjmiemy założenie, że pracoholizm stanowi swego rodzaju analogię do innych uzależnień (np. od alkoholu) wówczas oczywiste jest, że leczenie będzie miało podobny przebieg. Niestety jednym z częstych skutków pracoholizmu jest występowanie zaburzeń psychicznych i lękowych oraz innych, równie niebezpiecznych w swoich skutkach uzależnień. Z tego też powodu diagnoza osoby borykającej się z tym problemem powinna być kompleksowa, określać różne kierunki działań i najlepsze sposoby leczenia.

Co mam zrobić?

Czujesz, że sytuacja Cię przerosła? Praca zdominowała Twoje życie, a inne aktywności zeszły na dalszy plan? Odczuwasz przemęczenie, ale jednocześnie nie potrafisz poświęcić czasu na relaks i odprężenie? Twoje myśli nieustannie krążą wokół obowiązków zawodowych, celów i zadań do wykonania? Nie bagatelizuj swojego obecnego stylu życia. Pracoholizm to zniewolenie i otwarta droga do popadnięcia w inne, niebezpieczne uzależnienia. Nie zwlekaj z decyzją o specjalistycznym wsparciu. Ci ludzie są po to, aby Ci pomóc. Znajdź doświadczonego psychoterapeutę na Zaufany Terapeuta.

Źródła:

• Miesięcznik „Świat Problemów” nr 8/2017.
• J. Paluchowski., E. Hornowska, ,,Praca − skrywana obsesja’’, Wyniki badań nad zjawiskiem pracoholizmu, Wydawnictwo Bogucki, Poznań́ 2007.
• Jankowicz, ,,Pasja pracy czy uzależnienie? Pracoholizm jako jedno z zagrożeń współczesnego świata’’, 2018

[1] S. Jankowicz, ,,Pasja pracy czy uzależnienie? Pracoholizm jako jedno z zagrożeń współczesnego świata’’, 2018

[2] S. Jankowicz, ,,Pasja pracy czy uzależnienie? Pracoholizm jako jedno z zagrożeń współczesnego świata’’, 2018

[3] Główny Urząd Statystyczny: https://stat.gov.pl/files/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5501/44/1/1/ku_lepszemu_zyciu._polska_w_oecd.pdf

[4] Raport Eurofound i Komisji Europejskijej pn. „What just happened? COVID-19 lockdowns and change in the labour market”.

[5] Raport PWC, ,,Młodzi Polacy na rynku pracy 2021’’.

[6] Badanie Pracuj.pl „Nowe oblicza pracy”, ARC Rynek i Opinia, 2022