Polski Dzień Seniora jest inicjatywą powstałą w odpowiedzi na Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, celebrowaną 14 listopada zarówno na wsiach jak i w większych miastach. Jego celem jest integrowanie się pokoleń poprzez docenianie roli seniorów oraz zwiększenie świadomości na temat problemów dotykających osób powyżej 60 roku życia. Z tej okazji Redakcja portalu Zaufany Terapeuta postanowiła skupić się na najważniejszych problemach dotykających tą grupę wiekową i przedstawić dobre praktyki mające na celu poprawienie kondycji psychicznej seniorów.
Spis treści:
- Stereotypy a seniorzy
- Samotność u seniorów
- Samoakceptacja u seniorów
- Samobójstwa wśród seniorów
Mimo, że stan debaty nad zdrowiem psychicznym w Polsce uległ znacznej poprawie, to temat starości i zdrowia psychicznego wśród seniorów jest pomijany. Starzenie się jest naturalnym procesem, podczas którego pogorszeniu ulegają zdolności intelektualne i funkcjonowanie społeczne. Z wiekiem, ludzie mogą również doświadczać pewnych traumatycznych zmian życiowych, takich jak choroba lub śmierć, mające wpływ na ich zdrowie psychiczne. Starość wciąż jest postrzegana stereotypowo, co dodatkowo pogłębia zły stan zdrowia psychicznego u seniorów.
Zdaniem suidydolog dr Halszki Witkowskiej z Biura ds. Zapobiegania Zachowaniom Samobójczym w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie z wiekiem senioralnym mamy w naszej kulturze zauważalny problem. „Seniorzy są po prostu niesamowicie różnorodną grupą. Z jednej strony znam dziewięćdziesięciolatków, którzy nadal są w fantastycznej kondycji – fizycznej i psychicznej, takich jak chociażby profesor Hołyst, który cały czas wykłada, jeździ za granicę, prowadzi samochód, udziela wywiadów, codziennie pracuje. Z drugiej strony znam też trzydziestolatków, którzy mówią, że są już zmęczeni życiem. Rozróżnijmy też kwestie zdrowia fizycznego od czyjegoś stanu ducha, a także od kwestii choroby, która może przyjść w różnym wieku i modyfikuje naszą codzienność. Abstrahując od tego, zadajmy sobie pytanie, jak te osoby czują się w swoim ciele. Wiek nie jest tu dobrą miarą.
Pamiętajmy zatem, że każda osoba jest indywidualna i może zmagać się z zupełnie innymi problemami oraz przeżywać je na swój sposób. Nie należy podchodzić stereotypowo do seniorów – tak samo jak dzieci, młodzież, czy dorośli, mają różne potrzeby, uzależnione swoim doświadczeniem życiowym. Zastanówmy się, jak jako społeczeństwo możemy sprawić, by seniorzy czuli się komfortowo i żyli satysfakcjonującym życiem, oraz jakie problemy najczęściej dotykają tej grupy wiekowej.”[1]
Samotność seniorów – jak wygląda i jak jej zapobiegać?
Potrzeba kontaktu z drugą osobą jest wpisana w naturę człowieka. Seniorzy są szczególnie narażeni na samotność, poprzez utratę bliskich osób, choroby uniemożliwiające odwiedzanie bliskich, czy emeryturę. W minionych latach problem dodatkowo pogłębiła pandemia odizolowując seniorów jeszcze bardziej od społeczeństwa a także wykluczenia technologiczne czy komunikacyjne. Bez względu na przyczynę, samotność może doprowadzić do depresji i w konsekwencji do poważnego pogorzenia zdrowia psychicznego i fizycznego. Seniorzy często nie proszą o pomoc i czują się niechciani, dlatego sami nie wychodzą z inicjatywą o rozmowę. W takiej sytuacji kluczowe jest wsparcie bliskich. Częste telefony, aktywne spędzanie czasu razem (np. poprzez oglądanie telewizji, spacery, lub gotowanie) mogą być istotne w redukowaniu uczucia samotności. Jeśli widzimy, że senior mimo wszystko odizolowuje się od rodziny i społeczeństwa, zaleca się pomoc psychologiczna i treningi umiejętności społecznych. Istotna jest również rola społeczeństwa – organizowanie specjalnych grup dla seniorów, umożliwiających wspólną aktywność, nawiązywanie nowych znajomości, czy zajęcia edukacyjne mające na celu nauczyć obsługi komputera i Internetu.
Samoakceptacja a starzenie się
Wraz z postępującym wiekiem, często tracimy poczucie własnej wartości. Wpływa na to zmieniający się wygląd naszego ciała i pogarszająca kondycja oraz wydarzenia, jak utrata bliskich, ciężka choroba, czy zrezygnowanie z pewnych czynności np. z powodu emerytury. Seniorzy tak samo jak dzieci, nastolatki, czy dorośli, potrzebują poczucia spełnienia i samoakceptacji, aby wieść spokojne życie. Najlepszym sposobem na odzyskanie pewności siebie jest terapia, dzięki której senior przepracuje swoje problemy i na nowo zacznie się akceptować. Zaufany Terapeuta oferuje filtr 55+, umożliwiający pacjentom w podeszłym wieku skonsultowanie się z terapeutami rozumiejącymi ich potrzeby. Terapia jest uznawana za najskuteczniejszą metodę wsparcia osób z niską samooceną i jej skutkami. Sesje z psychoterapeutą to cenna pomoc dla seniora w dotarciu do prawdziwych przyczyn problemu. Oprócz terapii, na samoakceptacje wpływa również uczenie bądź rozwijanie nowych umiejętności, dbanie o kondycje fizyczną, czy nawiązywanie nowych znajomości.
Samobójstwa wśród seniorów
Seniorzy są szczególnie podatni na problemy psychiczne. Halszka Witkowska w książce „Życie mimo wszystko” wykazuje, że w 2021 roku 1526 osób pomiędzy sześćdziesiątym a dziewięćdziesiątym rokiem życia zginęło śmiercią samobójczą. Jest to ogromna liczba, stale się zwiększająca, dlatego nie należy lekceważyć skali problemu. Kłopoty zdrowotne, emocjonalne czy fizyczne mogą doprowadzać do depresji klinicznej, charakteryzującej się długotrwałym smutkiem i poczuciem beznadziejności. Aby temu zapobiegać, warto wiedzieć, jakie zachowania wskazują na myśli samobójcze u seniorów. Oprócz wspomnianego wcześniej braku poczucia własnej wartości, czy izolacji społecznej, istotnym sygnałem może być rozdawanie swoich przedmiotów lub pieniędzy, zaniedbywanie się, a także wypatrywanie śmierci. Konieczne jest umówienie osoby zmagającej się z myślami samobójczymi, na psychoterapię oraz konsultację psychiatryczną.
Obecny, niedofinansowany system opieki zdrowotnej i marginalizacja grupy wiekowej seniorów, niestety nie sprzyjają poprawie całej sytuacji. Pamiętajmy, że zmiany możemy zacząć od siebie – edukujmy naszych bliskich, zwłaszcza młodzież i dzieci, o istotnej roli społecznej seniorów oraz nie zapominajmy o stałym kontakcie z bliskimi. Skorzystajmy również z pomocy terapeutycznej, dzięki której senior otrzyma sprawdzoną i profesjonalną pomoc. Niech Dzień Seniora stanie się dobrą okazją dla seniorów, wcześniej nie mających szansy sięgnąć po profesjonalną pomoc terapeutyczną.
[1] Witkowska, H.; Falaciński, S. (2022). Życie mimo wszystko. Rozmowy o samobójstwie. Prószyński i S-ka.
