Jak wygląda życie w separacji i kiedy warto się na nią zdecydować?

W tekście znajdziesz zwięzłe odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania:

1. Co to jest separacja małżeńska (nieformalna i prawna)?
2. Separacja a rozwód? – Czym się różnią?
3. Jaki jest cel separacji i kiedy się na nią zdecydować?
4. W którym sądzie należy złożyć wniosek o separację i jak przebiega jej orzekanie?
5. Ile trwa separacja małżeńska i czy możliwy jest automatyczny rozwód po separacji?
6. Czy w czasie separacji można zgłosić się na terapię małżeńską?

CO TO JEST SEPARACJA MAŁŻEŃSKA (NIEFORMALNA I PRAWNA)?

Jak sama nazwa wskazuje, separacja oznacza rozdzielenie pożycia i spraw małżeńskich. O separacji możemy mówić w dwóch kategoriach. Pierwszą grupę stanowią małżeństwa, które nie mieszkają już razem. Dotyczy to również par, które mieszkają wspólnie, ale każdy partner prowadzi odrębne życie (separacja faktyczna, nieformalna). Z kolei drugą grupę stanowią związki, które zdecydowały się na prawne uregulowanie aktualnego życia małżonków (separacja prawna).

Separacja dotyczy związków małżeńskich, których życie nie układa się od dłuższego czasu. Oznacza to, że pożycie między mężczyzną a kobietą uległo rozpadowi w sposób całkowity, ale nietrwały. Ten stan może więc mieć charakter przejściowy i nie wyklucza podjęcia prób ponownego wejścia w pożycie małżeńskie. Pełny zanik więzi psychicznej (emocjonalnej), fizycznej oraz gospodarczej między partnerami stanowi przesłankę do orzeczenia o separacji. Należy jednak zaznaczyć, że sąd odrzuci wniosek o separacji, jeśli istnieje jakiekolwiek prawdopodobieństwo, że z jej powodu ucierpiałoby dobro małoletnich dzieci lub prawna zgoda na separację jest sprzeczna z ,,zasadami współżycia społecznego’’.[1]

W sytuacji, gdy jedna ze stron nie wyraża zgody na rozwód, separacja staje się swego rodzaju alternatywą, chyba że sąd orzeknie inaczej. Oznacza to, że może zostać sądownie orzeczona nawet wtedy, gdy jeden z małżonków się na nią nie zgadza. Warto wiedzieć, że wniosek o separację może zostać również odrzucony przez sąd. Dzieje się tak, gdy na przykład jedna ze stron w toku postepowania udowodni, że w małżeństwie nie doszło do całkowitego rozkładu pożycia i zerwania więzi.

SEPARACJA A ROZWÓD – CZYM SIĘ RÓŻNIĄ?

Najprościej mówiąc, rozwód to uregulowane prawnie, ostateczne i trwałe rozwiązanie związku małżeńskiego. Rozwód orzeka sąd okręgowy na podstawie wniosku złożonego przez jednego lub obojga małżonków. Separacja nie jest trwałym przerwaniem wspólnoty małżeńskiej, a jej czasowym uchyleniem. To zdecydowanie podstawowa różnica między rozwodem a separacją. Sprawdź, jakie są najważniejsze podobieństwa i różnice między rozwodem a separacją:

• Osoba znajdująca się w separacji nie może uregulować prawnie innego związku. W przypadku rozwodu każda ze stron może zawrzeć kolejny związek małżeński.
• Osoby przebywające w separacji mogą być zobowiązane do wzajemnego wsparcia i pomocy, jeśli ich sytuacja życiowa tego wymaga (np. choroba współmałżonka, niepełnosprawność).
• W czasie prawnej separacji małżonka nie może ubiegać się o powrót do poprzedniego nazwiska (takie prawo przysługuje w sytuacji rozwodu).
• Zarówno sądowe orzeczenie o rozwodzie, jak i separacji skutkuje powstaniem między stronami rozdzielności majątkowej, prawa do zachowku i dziedziczenia po sobie. Dodatkowo przy separacji sąd okręgowy może orzec o sposobie korzystania małżonków ze wspólnego mieszkania na czas separacji lub dokonać podziału majątku wspólnego.
• Zarówno w przypadku rozwodu, jak i separacji jedna ze stron ma prawo złożyć wniosek o alimenty jednego małżonka na rzecz drugiego oraz na małoletnie dzieci. Obowiązek alimentacyjny może obejmować nie tylko osobę uznaną za winną rozpadowi pożycia małżeńskiego, lecz także w przypadku braku wskazania winy jednego z małżonków. Jednak te dwie sytuacje różnią się od siebie. W momencie ubiegania się o alimenty bez wskazania winnego rozpadowi związku, strona ubiegająca musi udowodnić, że jej aktualne życie jest w niedostatku. Z kolei w przypadku orzeczenia separacji ze wskazaniem winnego wystarczy przedstawienie dokumentów potwierdzających pogorszenie sytuacji finansowej (nie ubóstwo czy niedostatek).
• Oddalenie pozwu o rozwód nie jest równoznaczne z odrzuceniem wniosku o separację. Oba wnioski są rozpatrywane osobno, stanowią więc odrębną sprawę. Przy czym warto pamiętać, że w sytuacji, gdy jeden małżonek złożył wniosek o separację, a drugi o rozwód, sąd może uchylić się od orzeczenia o separacji i orzec o rozwodzie (gdy uzna to za uzasadnione).
• Zarówno separacja, jak i rozwód mają również wpływ na potomstwo. W przypadku separacji małżonkowie mają prawo złożyć pozew separacyjny z orzeczeniem praw do opieki nad dzieckiem.

JAKI JEST CEL SEPARACJI I KIEDY SIĘ NA NIĄ ZDECYDOWAĆ ZAMIAST ROZWODU?

W obliczu rodzinnych problemów małżeńskich wiele osób szuka odpowiedzi na pytanie: ,,Dlaczego separacja, a nie rozwód?’’ Jaki jest właściwie cel separacji? Czy nie lepiej jak najszybciej zakończyć pewien etap i rozpocząć nowy rozdział w życiu? Wszystko zależy od sytuacji rodziny. Każda sprawa jest rozpatrywana indywidualnie, dlatego nie ma możliwo da się znaleźć jasnej odpowiedzi.

Rozwód jest równoznaczny z końcem wspólnej drogi. Natomiast separacja dedykowana jest związkom, które pomimo braku pożycia małżeńskiego dostrzegają, choć niewielką szansę i nadzieję na poprawę sytuacji, odbudowanie relacji, a w konsekwencji utrzymanie związku małżeńskiego. Co, jeśli wymienione czynniki nie występują? Wówczas cała biurokracja związana z przygotowywaniem wniosków i orzekaniem separacji są bezcelowe.

W KTÓRYM SĄDZIE NALEŻY ZŁOŻYĆ WNIOSEK O SEPARACJĘ I JAK PRZEBIEGA JEJ ORZEKANIE?

Własnoręcznie podpisany pozew o orzeczenie o separacji wraz z załącznikami (odpis skrócony aktu małżeństwa i aktu urodzenia dziecka, zaświadczenie o zarobkach) składa się osobiście do sądu okręgowego właściwego do miejsca zamieszkania małżonków. Pozew powinien być złożony w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach (własnoręcznie podpisany odpis dla strony przeciwnej). Jednocześnie małżonek ma prawo złożyć dodatkowe wnioski o alimenty (na siebie i/lub dzieci), uregulowanie władzy rodzicielskiej oraz o kontakty. Każda z tych spraw wymaga złożenia odrębnego druku. Wnioskodawca zobowiązany jest również do wniesienia opłaty urzędowej, dzięki której nastąpi uruchomienie biegu terminu załatwienia sprawy.

W przypadku, gdy oboje współmałżonków godzą się na orzeczenie przez sąd separacji formalnej, sprawa toczy się szybko. Bardzo często zamyka się na jednym spotkaniu (bez procesu). Oczywiście nie dotyczy to spraw, w których sąd przewiduje naruszenie dobra małoletnich dzieci.

ILE TRWA SEPARACJA MAŁŻEŃSKA I CZY MOŻLIWY JEST AUTOMATYCZNY ROZWÓD PO SEPARACJI?

Sąd okręgowy orzekając separację, nie określa jej terminu. Możemy więc powiedzieć, że jest ona bezterminowa, gdyż nie ma limitu czasowego. Jej skutki ustają w przypadku wniosku małżonków o jej zniesienie lub w razie orzeczenia przez sąd o rozwodzie. Równie istotnym jest fakt, że separacja nigdy automatycznie nie przechodzi w orzeczenie o rozwód. Do tego niezbędne jest osobiste złożenie odrębnego wniosku o orzeczenie rozwodu.

Pamiętaj, że formalne orzeczenie separacji nie jest zakończeniem związku. Jeśli w trakcie separacji (np. po udanej terapii małżeńskiej) kobieta i mężczyzna dojdą do porozumienia, wówczas mogą wystąpić do sądu o zniesienie orzeczenia o separacji. Separacja to danie sobie czasu na przemyślenia, analizę i próbę odbudowania relacji. Trudno przewidzieć, jaki będzie finał, gdyż czasami separacja bywa po prostu wstępem do całkowitego rozwiązania małżeństwa. Rozwód nigdy nie jest dobry dla rodziny, szczególnie jeśli są w niej dzieci. Jednak jest wiele sytuacji (np. toksyczny partner), w których rozstanie jest najlepszym rozwiązaniem.

CZY W CZASIE SEPARACJI MOŻNA ZGŁOSIĆ SIĘ NA TERAPIĘ MAŁŻEŃSKĄ?

Tak i bez wątpienia jest to podstawowa zaleta separacji. Podczas trwania separacji wielu osobom udaje się dojść do porozumienia poprzez odnalezienie źródeł problemów i podjęcie próby odbudowy relacji. To prawda, że separacja zawiesza prawne skutki zawarcia związku małżeńskiego, ale jednocześnie nie przekreśla możliwości odbudowy systemu rodziny. Separacja to nieograniczony czas dla kobiety i mężczyzny. Małżonkowie mogą wyciszyć emocje, na spokojnie przeanalizować wszystkie konflikty, które pojawiły się w związku i podjąć próbę naprawy błędów.

Ten czas może okazać się bardzo cenny dla całej rodziny. Szczególnie jeśli małżonkowie, zgodnie zdecydują się na poszukanie specjalistycznego wsparcia i udział w terapii małżeńskiej. Jeśli potrzebujesz konsultacji w tym zakresie, poszukaj doświadczonego psychoterapeuty na Zaufany Terapeuta.

Obejrzyj nagranie z webinaru z psycholożką i psychoterapeutkąz dr Ewą Zielony Koryczan - Darmowy webinar | Lek na samotność – Jak postawić pierwsze kroki do zmiany? - YouTube

Bibliografia

• Główny UUrząd Statystyczny https://stat.gov.pl/wyszukiwarka/?query=tag:rozwody
• ,,Instytucja separacji w ujęciu polskiego prawa cywilnego oraz prawa kanonicznego’’, Paulina Palen, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, s.169-176
• ,,Separacja małżonków : instytucja funkcjonująca w polskim prawie rodzinnym i w prawie kanonicznym’,’ Piotr Kasprzyk, Ius Matrimoniale 8 (14) 2003, s. 87 - 118

[1] Zasady współżycia społecznego określa się mianem ,,wartości, które są zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej. Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony’’ – Kodeks cywilny obowiązujący w Polsce (Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 roku).