Spis treści:
- Efekt motyla w psychologii.
- Efekt motyla w miłości.
- Butterfly effect a teoria chaosu.
- Efekt motyla w codziennym życiu.
EFEKT MOTYLA W PSYCHOLOGII
Efekt motyla jest teorią, która zakłada, że pewne małe zdarzenia losowe mogą w rzeczywistości doprowadzić do dużych zmian. Tylko dlaczego porównano to zjawisko do motyla? Czy jego trzepot skrzydeł naprawdę może wywołać znaczące zmiany w pogodzie i doprowadzić do katastrofalnego w skutkach huraganu? Uskrzydlony owad jest przecież delikatny i ledwie zauważalny w otoczeniu innych, znacznie potężniejszych zwierząt. I właśnie ten drobny motyl jest symbolem z pozoru mało istotnego zdarzenia, które ma ukrytą w sobie potęgę i może przynieść ogromne zmiany. Efekt motyla w przyrodzie to dowód przypadkowości, zmienności i wrażliwości systemów złożonych.
,,Nic w życiu nie dzieje się - ot, tak sobie. Wszystkie myśli, słowa, uczynki znajdują swoje echo i odbicie w życiu innych lub w późniejszym naszym życiu’’.
S.M. Saliński
Czy wiesz, że efekt motyla to teoria, która swoje podłoże ma w meteorologii? To właśnie odkrycie Edwarda Lorenza, wybitnego matematyka i meteorologa zapoczątkowało zupełnie inne spojrzenie na funkcjonowanie modelu deterministycznego. Model ten zakładał działanie liniowe, w którym wszystko jest z góry przesądzone, przewidywalne i uzależnione wyłącznie od parametrów początkowych (wyjściowych). Bez żadnego elementu losowego i nieprzewidywanych zjawisk. A tymczasem pojawienie się uskrzydlonego motyla może wywołać zmiany i całkowicie odmienić przyszłość. Jak zjawisko takie przełożyć na życie ludzkie? Jak interpretuje się efekt motyla w psychologii?
EFEKT MOTYLA – KONKRETNE PRZYKŁADY
Twoja błaha decyzja lub działanie mogą wywołać nieproporcjonalne do niej zmiany. ,,Zmień jeden drobiazg, a zmienisz wszystko’’ – słuchamy w kultowym filmie ,,Butterfly effect’’ z Ashtonem Kutcherem w roli głównej. Ta czasem ledwie zauważalna zmiana może całkowicie zdeformować stan obecny i wpłynąć na przyszłe losy jednostki. Co to może być? Wszystko! Zjawisko takie nie jest rzadkością i tak naprawdę każdy z nas może doświadczyć (i z pewnością doświadczył już) efektu motyla. Jednak o jego idei i potędze najczęściej głośno jest, gdy mają miejsce wielkie katastrofy.
Trafnym przykładem wydaje się więc przytoczenie katastrofy prezydenckiego samolotu pod Smoleńskiem w 2010 roku. Tego dnia, na pokładzie samolotu nieoczekiwanie nie pojawiło się dwóch pasażerów. Jeden z nich źle się poczuł i postanowił zrezygnować z wyjazdu służbowego. Drugi zaś udał się do Rosji pociągiem, odstępując swoje miejsce znajomej z pracy. Obaj pasażerowie uszli z życiem, mimo iż według planu mieli stawić się na pokładzie Tu-154. Przypadek, czy też konsekwencja (skutek) wcześniejszej decyzji?
EFEKT MOTYLA W MIŁOŚCI
Omawiając ideę efektu motyla, trudno pominąć temat miłości, związków i relacji z drugim człowiekiem. Jak wielkie konsekwencje może przynieść z pozoru niewinna decyzja? Czy faktycznie szczegół może wpłynąć na późniejszy ciąg zdarzeń i poziom relacji w rodzinie? Efekt motyla w miłości to temat częstych dyskusji wśród psychologów, psychiatrów i psychoterapeutów.
Zacznijmy od rodziny. Systemowa terapia rodzin świetnie zobrazuje efekt motyla. Jest to terapeutyczne oddziaływanie skierowane do całego systemu (rodziny), a nie jednostki. Jeśli więc przyjmiemy, że rodzina to system, w którym każdy jej członek (element) jest ważny, wówczas oczywiste jest, że wystarczy decyzja jednego elementu, aby zmienić relacje rodziny. Spotkania z terapeutą mają na celu nie tylko poprawienie zaburzonych więzi, lecz przede wszystkim odnalezienie prawdziwych przyczyn zaistniałych problemów. Jednym z tych źródeł może być właśnie decyzja członka rodziny, która wpłynęła na zachwianie relacji między kochającymi się ludźmi. Co to może być?
Sięgnięcie na firmowej imprezie po jedną, małą lampkę wina i przerwanie 10-letniej abstynencji. Powiedzenie przelotnie do nastoletniego dziecka ukrywającego swoje problemy emocjonalne: ,,Porozmawiamy później’’. Oskarżenie partnerki o niewierność. Nieodebranie telefonu od męża. Zażartowanie z wyglądu małżonki. To może być naprawdę wszystko, bo każde małe wydarzenie może nieść za sobą wielkie konsekwencje w relacjach.
BUTTERFLY EFFECT A TEORIA CHAOSU
Wiesz już, co to jest efekt motyla. Psychologia określa to zjawisko jako nieliniowe zachowanie systemu. Motyl może odmienić przyszłość nie tylko jednostki, lecz również otoczenia. Co ważne, nie da się przewidzieć, czy butterfly effect wystąpi i jakie będzie miał konsekwencje. Dlatego nigdy nie powinniśmy lekceważyć potęgi swoich decyzji i działań.
W nauce idea ta znana jest również jako teoria chaosu. Jej założeniem było zakwestionowanie podstawowych praw fizyki. Teoria chaosu opiera się na systemach działających nieliniowo, a więc z uwzględnieniem możliwości wystąpienia małych zdarzeń, które mogą doprowadzić do dużych i znaczących zmian. I choć mowa o fizyce, to koncepcję tę można bez problemu przenieść do rzeczywistego świata i zjawisk w nim zachodzących. Mały chaos może wywołać kaskadę zmian, które wzajemnie się potęgują. Czy nie przypomina Ci to efektu domina, w którym jedno zdarzenie uruchamia lawinę następujących po sobie wydarzeń?
EFEKT MOTYLA W CODZIENNYM ŻYCIU
Efekt motyla wywarł wpływ na wiele dziedzin, od sztuki po nauki ścisłe. Gdy w latach 50. Lorenz po raz pierwszy użył tego terminu, próbując przewidzieć zjawiska pogodowe, nikt nie spodziewał się, że teoria ta wywrze tak duży wpływ na zrozumienie wielu aspektów codziennego życia. Czy przypadkiem nie zadziałał u Lorenza efekt motyla? Jego próba przewidzenia pogody zapoczątkowała przecież wiele odkryć, które znacząco wybiegły poza naukowe dyskusje. Nic więc dziwnego, że zjawisko to było (i wciąż jest) tematem licznych filmów (np. ,,Sliding Doors’’), reportaży, artykułów i książek.
Efekt motyla jest wykorzystywany w co najmniej kilku dziedzinach. W psychologii może okazać się niezwykle skuteczny w zrozumieniu potęgi, siły i konsekwencji podejmowanych wyborów życiowych. To szczególnie ważne w przypadku pacjentów, którzy dążą do zmiany swojej obecnej sytuacji. Zrozumienie, że nawet niewielkie decyzje mogą wywołać ogromny efekt falowy i potężne zmiany to pożądany tor myślenia w przypadku większości terapii (np. terapii małżeńskiej, terapii uzależnień). Jeden moment, jedna decyzja, jeden krok w inną stronę niż zwykle może zapoczątkować zmiany i okazać się fundamentem budowania lepszej przyszłości.
Źródła:
- Stocki, ,,Efekt Motyla w psychologii’’, uniwersytet Jagielloński, 1995.
- Cebulski, ,,Efekt motyla’’, Złote Myśli, 2008.
