Depresja poporodowa – gdy matka walczy z emocjami

Spis treści:

1. Co to jest depresja poporodowa?
2. Macierzyństwo kontra rzeczywistość.
3. Objawy depresji poporodowej.
4. Czynniki ryzyka DP.
5. Depresja poporodowa leczenie – jak pomóc sobie lub bliskiej osobie?

CO TO JEST DEPRESJA POPORODOWA?

Depresja po urodzeniu dziecka jest to problem psychiczny, który dotyka nawet 10 do 20% kobiet po porodzie. Niestety szacuje się, że około 50% kobiet zmagających się ze stresem poporodowym i pogłębiającą się depresją w ogóle nie zgłasza swoich objawów choroby do lekarza, nie podejmuje leczenia i nie dzieli się z bliskimi problemem.¹ To wstydliwy temat, o którym młoda matka nie chce lub raczej boi się rozmawiać.

Depresja poporodowa często mylona jest z pojęciem ,,baby blues’’. Smutek poporodowy (baby blues) jest traktowany w medycynie, jako naturalna reakcja organizmu na ogromne zmiany związane z narodzinami dziecka (np. szybki spadek hormonów płciowych). Stanu tego doświadcza nawet 85% kobiet po porodzie². Kilka pierwszych dni po porodzie kobieta może przechodzić istną huśtawkę nastrojów. To hormonalne tornado najczęściej jest krótkotrwałe i mija wraz z oswajaniem się młodej mamy z nową sytuacją i stopniowym wchodzeniem w rolę rodzica. Jeśli jednak stres poporodowy pogłębia się, a kobieta dłużej niż miesiąc po porodzie boryka się z problemami emocjonalnymi i obniżonym nastrojem, wówczas jest to sygnał ostrzegawczy, który nie powinien być przez nikogo zbagatelizowany.   

Depresja po urodzeniu dziecka to nieustające obawy kobiety, że z powodu swojej niedoskonałości wynikającej z braku wiedzy i doświadczenia nie będzie w stanie dobrze zaopiekować się dzieckiem i zagwarantować mu bezpieczny rozwój. To z kolei wywołuje reakcję łańcuchową. Młoda mama unika kontaktów z dzieckiem w obawie przed jego bezpieczeństwem, co może być niewłaściwie interpretowane przez otoczenie. Zła matka. Dziecko niechciane. Kobieta, która nie jest stworzona do roli matki. Kobieta pozbawiona instynktu macierzyńskiego. Takie opinie nierzadko docierają do rodzica, co jeszcze bardziej wzbudza poczucie wstydu, bezradności i winy.

MACIERZYŃSTWO KONTRA RZECZYWISTOŚĆ

Pojawienie się nowego członka w rodzinie to ogromna zmiana w życiu każdej kobiety. Czy można się na to właściwie przygotować? Czy wystarczy w pełni zadbać o wyprawkę dla noworodka i kompleksowe umeblowanie pokoju? Kobieta w ciąży udając się na kolejną wizytę do poradni, przegląda kolorowe ulotki, przedstawiające mamy karmiące swoje noworodki. Oboje są spokojni, wyciszeni, zrelaksowani i… wypoczęci. Wiszące plakaty na ścianach prezentują podobne sceny.

Jak niewiele mówi się o prawdziwych realiach macierzyństwa. O zmaganiach, wyzwaniach i wysiłku fizycznym, który często przewyższa możliwości kobiety, tuż po wyczerpującym porodzie. Pięknie wyreżyserowane reklamy z produktami dla dzieci, bliscy z niecierpliwością wyczekujący małego cudu w rodzinie i ta ekscytacja, którą czuć w powietrzu. Na tym się skupiamy, zapominając, że kobieta przed ciążą to może być osoba, która pracuje zawodowo, rozwija swoje pasje, zainteresowania i uczestniczy aktywnie w życiu społecznym. Depresja po porodzie może dopaść bizneswoman, nauczycielkę, zaradną panią domu z dwójką starszych dzieci i właścicielkę klubu fitness. Choroby może doświadczyć każda, nawet najbardziej zaradna kobieta, która w opinii otoczenia jest uważana za perfekcjonistkę i człowieka sukcesu.  Bo czy ktoś przygotowuje je na to, że najprawdopodobniej będą zmuszone całkowicie zmodyfikować swoją codzienność na rzecz nowych obowiązków związanych z pielęgnacją, opieką i wychowaniem małego człowieka?

Badania wskazują, że aż 90% kobiet ma zupełnie inny obraz swojego życia po porodzie i swojej nowej roli – matki. Niepokojącym jest więc fakt, że tylko 10% kobiet świadomie wkracza w nowy etap życia³. Pozostałe matki, to osoby, którym przyjdzie się zmierzyć z rzeczywistością, która nijak się ma do ich perfekcyjnej wizji macierzyństwa i marzeń.

OBJAWY DEPRESJI POPORODOWEJ

• Obniżony nastrój, labilność emocjonalna, frustracja, płaczliwość, rozdrażnienie, smutek, apatia, przygnębienie odczuwane przez większą część dnia z tendencją pogarszania się pod koniec dnia.
• Brak energii, poczucie bezsilności fizycznej i osłabienia, szybka męczliwość, problemy z radzeniem sobie z codziennymi obowiązkami i opieką nad dzieckiem.
• Unikanie opieki nad dzieckiem i spędzania z nim czasu, trudności z podejmowaniem decyzji związanych z opieką, pielęgnacją i rozwojem dziecka, częste domaganie się pomocy w opiece nad dzieckiem.
• Trudności w nawiązaniu prawidłowej relacji z dzieckiem i okazywaniu uczuć dziecku (szczególnie miłości i troski).
• Porzucenie pasji, zainteresowań i czynności, które wcześniej sprawiały radość.
• Poczucie braku atrakcyjności.
• Niezdolność do odczuwania przyjemności zarówno tej zmysłowej, cielesnej, emocjonalnej, duchowej, jak i intelektualnej.
• Obniżenie samooceny, wysoki krytycyzm wobec siebie i pełnionej roli matki, poczucie i podkreślanie swojej bezużyteczności, osamotnienia, niezrozumienia, opuszczenia i bezradności (Wszystko robię źle. Jestem najgorszą matką na świecie. Do niczego się nie nadaję. Nikt mnie nie rozumie.).
• Poczucie winy, krzywdy (Jestem beznadziejna. Nie umiem zając się swoim dzieckiem. Nie powinnam być matką. Dziecko przeze mnie cierpi.).
• Problemy ze snem (nadmierna senność lub trudności z zasypianiem, płytki i przerywany sen).
• Problemy z odżywianiem (spadek lub wzrost apetytu, ,,zajadanie’’ smutku).
• Myślenie o śmierci (zarówno swojej, jak i dziecka), myśli i próby samobójcze.

Zapoznanie się z charakterystycznymi objawami depresji po porodzie jest niezwykle cenną wiedzą zarówno dla matki, jak i jej bliskich. Jeśli powyższe symptomy od dłuższego czasu stanowią część Twojej codzienności lub dostrzegasz je u bliskiej osoby, to sygnał, że potrzebna jest niezwłoczna pomoc i wsparcie specjalisty.   

CZYNNIKI RYZYKA DP

Przyczyny powstawania depresji poporodowej nie są do końca znane. Stres poporodowy może mieć wiele źródeł, jednak istnieją pewne czynniki ryzyka, których nie sposób pominąć.

Nie każda kobieta jest gotowa na samodzielne poradzenie sobie z burzą targających nią emocji po narodzinach potomka. Pozbawione wsparcia bliskich matki lub kobiety borykające się z konfliktem rodzinnym znajdują się w grupie ryzyka. Należą do nich również perfekcjonistki i pedantki, które już od pierwszych tygodni ciąży układały scenariusz idealnego macierzyństwa. Do pozostałych czynników ryzyka wystąpienia depresji po urodzeniu dziecka należą:

• przedłużający się, intensywny smutek poporodowy (baby blues);
• występowanie przed ciążą zaburzeń psychicznych (depresja, choroba afektywna dwubiegunowa, zaburzenia lękowe);
• występowanie depresji poporodowej u matki kobiety ciężarnej;
• samodzielne rodzicielstwo (brak partnera) lub konflikty rodzinne;
• nieplanowana lub niechciana ciąża;
• wyczerpujący i długi poród;
• wcześniejsza utrata ciąży (poronienie, urodzenie martwego dziecka);
•  zdiagnozowane problemy zdrowotne u noworodka (w tym wady wrodzone, wcześniactwo);
• stresujące wydarzenia, traumy i problemy życiowe w trakcie ciąży i/lub po porodzie.

DEPRESJA POPORODOWA LECZENIE – JAK POMÓC SOBIE LUB BLISKIEJ OSOBIE?

Kobiety (szczególnie te, które doświadczyły porodu po raz pierwszy) mierzą się z zupełnie nową sytuacją. Z tego też względu mogą błędnie interpretować swój zły stan psychiczny i fizyczny. Matka po porodzie przeżywa istną eksplozję emocji, a jej nastrój zmienia się wielokrotnie w ciągu dnia – to zupełnie naturalne zjawisko. Pamiętajmy jednak, że depresja poporodowa to nie jest chwilowa niedyspozycja i zły humor. To obsesyjne myśli, nawracające lęki i obawy kobiety, że z powodu braku doświadczenia, swojej nieudolności i beznadziejności nie może dobrze zaopiekować się swoim dzieckiem. Odrzuca je, unika kontaktów, nie okazuje uczuć dziecku i nie dąży do nawiązania z nim więzi nie dlatego, że nie kocha, ale dlatego, że niemowlę jest dla niej stresującym przeżyciem. Kobieta funkcjonuje z myślą, że nie jest w stanie zagwarantować dziecku bezpieczeństwa i właściwej opieki.

Wczesne wykrycie depresji poporodowej (w ciągu trzech pierwszych miesięcy po porodzie) jest bardzo istotne. Od wielu lat za najskuteczniejszy sposób leczenia depresji młodych matek uważa się psychoterapię. Czujesz, że problem ten dotyczy właśnie Ciebie? Jesteś zagubiona, a macierzyństwo Cię przerasta? Próbowałaś sama pokonać lęki? Myślałaś, że stan ten nie będzie się przedłużał i wcześniej czy później minie samoistnie? Nie wiesz, od czego zacząć i gdzie szukać pomocy? Jeśli masz u boku bliską osobę, której ufasz – partnera, rodzica, przyjaciółkę – powiedz im, co czujesz.

Każda matka ma prawo do słabości. Kobieta w pierwszych miesiącach po porodzie nie powinna pozostać bez wsparcia bliskich, bo to w dużym stopniu od nich zależy, jak szybko odnajdzie się w nowej sytuacji. Zgłoś się do położnej lub lekarza rodzinnego, który pokieruje Twoim dalszym leczeniem. Pamiętaj, że psychoterapeuta lub psycholog to specjalista, który pojawia się w życiu człowieka, nie po to, żeby krytykować i oceniać. Psychoterapeuta to osoba, która wysłucha, wesprze i pomoże Ci zrozumieć Twój stan psychiczny, abyś mogła stanąć do walki o normalność.   

Źródła:
twarzedepresji.pl, O depresji poporodowej, https://twarzedepresji.pl/o-depresji-poporodowej/, dostęp 20.01.2022
Royal College of Psychiatrists, Depresja poporodowa, https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/polish/depresja-poporodowa-postnatal-depression, dostęp 20.01.2022