Autyzm – czym jest i jakie są jego objawy?

Spis treści:

1. Co (kto) właściwie kryje się za słowem autyzm?
2. Jakie są przyczyny powstawania autyzmu?
3. Jakie zachowania dziecka są powodem do niepokoju?
4. Objawy autyzmu w trzech obszarach – triada autyzmu.
5. Czy moje dziecko zawsze będzie żyło z niebieską symboliką? – terapia autyzmu.

CO (KTO) WŁAŚCIWIE KRYJE SIĘ ZA SŁOWEM AUTYZM?

Osoba autystyczna to znaczy jaka? Co kryje się za słowem, które spędza sen z powiek rodzicom w pierwszych latach życia ich potomka? Autyzm to zaburzenie o charakterze neurologicznym, które wiąże się z nieprawidłową pracą mózgu. Badacze tematu coraz częściej wskazują na inny wzorzec funkcjonowania mózgu. Ludzie, którzy mają kontakt z osobą z autyzmem, interpretują jej zachowanie, jako odbieranie rzeczywistości i zachodzących w niej zjawisk na swój własny, indywidualny i niedostępny dla innych sposób.

Autyzm nigdy nie jest taki sam. Oznacza to, że może objawiać się na różne sposoby u poszczególnych osób. Lekarze często zastępują słowo autyzm określeniem ,,zaburzenia ze spektrum autyzmu’’, które obejmują autyzm wczesnodziecięcy, autyzm atypowy, zespół Aspergera, mutyzm wybiórczy czy też dziecięce zaburzenia dezintegracyjne (zespół Hellera).

Bez względu na intensywność czy też manifestację symptomów wszystkie osoby z autyzmem wykazują znaczne problemy w zachowaniu, nawiązywaniu i podtrzymywaniu relacji społecznych, komunikowaniu się i wyrażaniu emocji. Jest to całościowe zaburzenie rozwoju, które przejawia się upośledzeniem relacji społecznych, a także sztywnym, stereotypowym powtarzaniem pewnych zachowań i czynności.

Pojedyncze symptomy mogą być zauważalne już w wieku niemowlęcym. Jednak najczęściej pierwsze typowe objawy autyzmu widoczne są przed ukończeniem przez dziecko 3 roku życia¹. Badania pokazują, że w Europie 1 na 100 osób przejawia objawy zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD). Jest to stan o różnym nasileniu, trwający przez całe życie. Zaburzenie jest diagnozowane cztery razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. Jednak warto podkreślić, że w ostatnich latach specjaliści w wielu raportach naukowych sugerują, że symptomy u dziewczynek różnią się nieco od tych występujących u chłopców, co może skutkować nieprawidłową lub zbyt późną diagnozą.²

JAKIE SĄ PRZYCZYNY POWSTAWANIA AUTYZMU?

Jeśli ktoś usłyszał kiedyś od drugiej osoby lub znalazł informację, która wskazywała na konkretną, jedną przyczynę występowania autyzmu, to warto skorygować tę wiedzę. Do dzisiaj przyczyny autyzmu nie są dokładnie znane. I choć istnieje wiele tez i założeń naukowych, to tak naprawdę ASD to zaburzenia, które wciąż stanowią wielką zagadkę. Specjaliści są zgodni co do jednego – autyzm objawia się w wyniku korelacji kilku różnych czynników. Nie jest to więc jeden, pojedynczy czynnik (np. gen), a przynajmniej kilka, które miały w różnym stopniu wpływ na zaistniałe zaburzenie.

Możemy przytoczyć znane teorie naukowców, które mogą (choć wcale nie muszą) być faktycznym powodem wystąpienia objawów ASD u dziecka. Mówi się o istnieniu genów i mutacji, przebytych infekcjach wirusowych kobiety w okresie ciąży, wcześniactwie, zaburzeniach w tak zwanej teorii umysłu, czy też zaburzeniach w łączności poszczególnych rejonów mózgu.

JAKIE ZACHOWANIA DZIECKA SĄ POWODEM DO NIEPOKOJU?

Jak wspomnieliśmy wcześniej, pierwsze symptomy autyzmu są najczęściej zauważalne już przed 3 rokiem życia. W dużej części są to dzieci, które nie rozpoczęły jeszcze edukacji przedszkolnej, a w procesie ich rozwoju i wychowaniu biorą udział jedynie rodzice i bliscy. Wynika z tego, że to właśnie opiekunowie mogą wyłapać lub pominąć pewne nieprawidłowości w zachowaniu potomka. Nierzadko początkowy rozwój dziecka przebiega bez zarzutów i niepokojących sygnałów. To dodatkowo może oddalić rodzica od skojarzenia pojedynczego nietypowego zachowania z objawami charakterystycznymi dla autyzmu.

Wielu rodziców tłumi w sobie myśl, że z ich dzieckiem jest coś nie tak. Pojawiające się nagle niezrozumiałe zachowania wzbudzają wewnętrzny lęk i strach u opiekuna – to oczywiste. Z drugiej zaś strony pojawia się wstyd przed opinią otoczenia, samodzielne szukanie rozwiązań problemów, niepewność i nadzieja, że niespotykane zachowanie jest spowodowane charakterem, temperamentem, osobowością lub intensywnym skokiem rozwojowym dziecka. Edukacja rodziców oraz ,,uczulenie’’ otoczenia na typowe objawy autyzmu to bardzo istotna kwestia. Wpływa to na szybszą diagnozę, ustalenie indywidualnych metod wspierania rozwoju oraz rozpoczęcie właściwej pracy z dzieckiem.

OBJAWY AUTYZMU W TRZECH OBSZARACH – TRIADA AUTYZMU

I INTERAKCJE SPOŁECZNE:

• problem w rozumieniu zachowania, emocji i uczuć osób z otoczenia;
• brak uśmiechu i radosnej ekspresji oraz nieodwzajemnianie uśmiechu;
• niewskazywanie na przedmioty palcem;
• brak podążania wzrokiem za palcem rodzica (dziecko nie patrzy na przedmioty pokazywane lub wskazywane przez opiekuna);
• trudności w przekazywaniu emocji i dzieleniu się uczuciami z innymi;
• brak naśladowania i niewchodzenie w inne role podczas zabaw (brak zabawy ,,na niby’’);
• wykazywanie niewielkiego zainteresowania ludźmi lub całkowity brak świadomości obecności osób w otoczeniu;
• problemy w inicjowaniu kontaktów, zabawie w grupie oraz nawiązywaniu relacji koleżeńskich.

II KOMUNIKACJA:

• brak gaworzenia;
• opóźniony rozwój mowy lub jej brak;
• uciekanie wzrokiem (unikanie nawiązywania kontaktu wzrokowego);
• niestandardowy ton głosu lub rytm mowy (np. mówienie wszystkich zdań w formie wykrzyknikowej lub pytającej);
• powtarzanie usłyszanych słów lub całych zdań, a więc echolalia;
• niereagowanie na imię;
• problemy w sygnalizowaniu pragnień, potrzeb i niedogodności;
• błędne dostosowywanie mimiki i wyrazu twarzy do sytuacji.

III ZACHOWANIA (STEREOTYPOWE, POWTARZAJĄCE SIĘ):

• silne przywiązanie do rutyny;
• przejawianie silnego zainteresowania jednym tematem lub dziedziną wiedzy (np. zainteresowanie zegarami, liczbami, zwierzętami określonego gatunku, samochodami w tym samym kolorze, rozkładem jazdy autobusów);
• problemy z akceptacją zmian i adaptacją w nowych sytuacjach (np. przeprowadzka, przestawianie mebli i innych przedmiotów w domu, zmiana godziny wychodzenia z domu);
• niewyjaśnione przywiązanie do zabawek, przedmiotów lub obiektów (np. flamastry, lalki, klucze, kamyki);
• poświęcanie dużej ilości czasu w ciągu dnia na układanie przedmiotów (zabawek) w specyficzny sposób i według ustalonego ściśle schematu;
• przyglądanie się poruszającym się przedmiotom lub zjawiskom (np. włączona pralka, płynąca woda z kranu, włączony wiatrak, wskazówka zegara);
• długie skupienie uwagi na określonej części przedmiotu (np. włosy lalki, koło w samochodzie);
• występowanie stereotypii ruchowych, a więc mimowolnych, powtarzalnych ruchów o określonym wzorcu np. kołysanie ciała, grymasy twarzy, trzepotanie rękami, kręcenie palcami;
• występowanie autostymulacji, a więc dostarczanie sobie różnych doznań sensorycznych np. podskakiwanie, uderzanie w stół, machanie ręką, klaskanie, chodzenie (bieganie) po okręgu, kiwanie się.

Pamiętaj, że pojawienie się autyzmu nie ma nic wspólnego z pełnioną przez rodziców rolą wychowawczą. To nie jest Twój brak umiejętności, wiedzy czy doświadczenia. Jeśli czujesz niepokój oraz masz wątpliwości co do tego, czy Twoje dziecko rozwija się prawidłowo, nie czekaj z decyzją. Zasięgnij porady doświadczonego specjalisty w dziedzinie autyzmu, którego znajdziesz na Zaufanym Terapeucie.

CZY MOJE DZIECKO ZAWSZE BĘDZIE ŻYŁO Z NIEBIESKĄ SYMBOLIKĄ? – TERAPIA AUTYZMU

Wczesne zauważenie symptomów autyzmu oraz poszukanie profesjonalnego wsparcia to dobry kierunek działań. Zaburzenie diagnozowane jest na podstawie wnikliwej obserwacji zachowań pacjenta oraz wywiadu z najbliższym otoczeniem. Udział w całym procesie diagnostycznym bierze najczęściej kilku specjalistów: psychiatra, psycholog, pedagog specjalny i logopeda.

Czy moje dziecko zawsze będzie żyło z w świecie autyzmu? Tak naprawdę trudno odpowiedzieć na to pytanie. Osoba z autyzmem rozwija się według indywidualnej ścieżki. To nieprzewidywalny rozwój, dlatego w przypadku tego zaburzenia tak trudno mówić jest o rokowaniach. Nauka jest niezbadana, technologia (również ta z dziedziny medycyny) z roku na rok notuje coraz większe postępy. Autyzm to wciąż wielka tajemnica nie tylko dla rodziców, ale i dla naukowców. Ustalenie najlepszych dla dziecka strategii wychowawczych, wspomaganie rozwoju przy współpracy zaufanego specjalisty i korzystanie z dostępnego systemu wsparcia dla osób ze spektrum autyzmu i ich rodzin – to najlepsze co możesz zrobić dla swojego dziecka i siebie.

Źródła:
Bobkowicz-Lewartowska (2011), Autyzm dziecięcy zagadnienia diagnozy i terapii, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Autyzm – Broszura dla rodziców, opiekunów i rodzin dzieci i młodzieży z autyzmem Healthcare Improvement Scotland; dostęp: https://www.sign.ac.uk/media/1162/pat145_parents_and_carers_polish.pdf