Ponad sto lat temu Toni Wolff, była pacjentka i bliska współpracowniczka C.G. Junga, stworzyła model opisujący psychikę kobiety. Oparła go na czterech odrębnych formach strukturalnych: Matki (i małżonki), Amazonki (wojowniczki), Hetery (towarzyszki, żony, kochanki, przyjaciółki) oraz Prorokini (pośredniczki). Jej esej zatytułowany „Strukturalne formy kobiecej psychiki”, został napisany z wyraźnym zamiarem wsparcia kobiet w drodze do lepszego samopoznania i samorealizacji. Autorka we wstępnie swojej pracy podkreśla, że współczesna kobieta powinna świadomie określić, która z tych form najlepiej odpowiada jej osobowości.
Formy relacyjne i nierelacyjne
Wolff prezentuje cztery typy strukturalne na dwóch krzyżujących się osiach. Na osi relacyjnej po jednej stronie leży archetyp Matki, a po przeciwnej archetyp Hetery. Te dwie formy strukturalne związane są z osobistymi relacjami: Matka realizuje się poprzez opiekę nad innymi, a Hetera poprzez głęboki, uczuciowy związek z mężczyzną. Na osi poza-relacyjnej znajduje się archetyp Amazonki oraz Prorokini, archetypy te wiążą się z wymiarem kolektywnym oraz „byciem w świecie”. Amazonka, jako wojowniczka, realizuje się zgodnie z męskim wzorcem, koncentrując się na sukcesach zawodowych, podczas gdy Prorokini utrzymuje kontakt z nieświadomością dzięki swoim intuicjom i możliwościom „pozazmysłowego” poznawania świata.
Integracja form strukturalnych
W tym modelu jedna forma strukturalna jest dominująca i może być wspierana przez formę pomocniczą znajdującą się na przeciwległej osi. Biorąc pod uwagę fakt, że wszystkie cztery formy strukturalne można odnaleźć w historii kultury, to jak pisze Toni Wolf „prawdopodobnie mają one naturę archetypową” i są dostępne każdej kobiecie. Stąd, jeżeli to możliwe, w warunkach optymalnych, kobieta zrealizuje tę formę, która jest najbardziej zgodna z jej naturą.
Przeszkody w realizacji psychicznego wzorca
W modelu Wolff, każda kobieta identyfikuje się przeważnie z jednym archetypem, który stanowi jej główny życiowy priorytet. Forma strukturalna psychiki może pasować do zewnętrznej formy życia. Jednak nie każdy okres kulturowy czy warunki społeczne sprzyjają swobodnej ekspresji archetypu. Uwarunkowania zewnętrzne mogą utrudniać urzeczywistnienie się wzorca, co może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych dla kobiety.
Kobieta, która nie może zrealizować dominującego wzorca
Anie, 33 lata, pakistańska lekarka z ogromną pasją do chirurgii. Kilka lat temu z zacięciem operowała poszkodowanych w wypadkach pacjentów w jednym ze szpitali w Islamabadzie. Odkąd urodziła córkę, czuje się jak lamparcica zamknięta w klatce, kocha swoje dziecko, ale macierzyństwo ją dusi. Po ślubie musiała zrezygnować z pracy na rzecz obowiązków domowych. Mimo, że uciekła od pierwszego męża, którego wybrali jej rodzice, to w drugim małżeństwie, które zawarła w Wielkiej Brytanii wciąż nie może uwolnić się od realizowania tradycyjnego wzorca kobiecości, który narzuca jej kultura.
Rozwój wzorca pomocniczego
Często, gdy dominująca forma psychiczna nie może być w pełni zrealizowana lub gdy przeszkody zewnętrzne uniemożliwiają jej rozwój, wiele kobiet z łatwością integruje formę pomocniczą. Jest to jedna z dwóch form leżących na przeciwnej osi do tej, która zawiera archetyp dominujący. Na przykład, jeśli Hetera jest głównym archetypem, to naturalne jest posiadanie dostępu do archetypu Amazonki lub Prorokini. Integracja pomocniczego wzorca wspiera kobietę w zachowaniu ciągłości psychicznej i umożliwia jej samorealizację.
Kobieta, która rozwinęła wzorzec pomocniczy
Najme, 34-letnia Iranka o zjawiskowej urodzie, niedawno obroniła drugi doktorat w instytucie naukowym w Pekinie. Kiedyś mężatka, zrezygnowała ze stypendium naukowego w USA i przeprowadziła się do Chin, aby umożliwić mężowi rozwój zawodowy. Podczas pobytu za granicą Najme odkryła, że mąż ma rosyjskiego kochanka, co wyjaśniało jego niechęć do intymności. Mężczyzna zmuszony do szczerości, wyznał, że jest homoseksualistą, lecz zagroził, że nie udzieli jej rozwodu. Po długich bataliach sądowych na podstawie argumentu nie wypłaconego mahru*, sąd unieważnił małżeństwo. Najme uzyskała rozwód i za pisemną zgodą ojca, samotnie opuściła kraj. Mimo ogromnego zawodu miłosnego, Najme realizuje się zawodowo, osiągając znaczące sukcesy naukowe.
Cień archetypu
Kiedy kobieta nie rozwinie komplementarnych wzorców psychicznych, to dominująca forma strukturalna ulegnie wyolbrzymieniu i przyjmie charakter negatywny. W takich okolicznościach kobieta o typie Matki zamiast troski i opieki może przyjąć postawę nadmiernie kontrolującą. Będzie wtedy blokować rozwój swoich podopiecznych lub rzutować na nich własne niespełnione pragnienia, stając się „matką pochłaniającą”. Hetera pobudzając do życia wewnętrznego swoich towarzyszy, może robić to kosztem własnego rozwoju i pozycji w świecie materialnym. Amazonka jako niezależna kobieta sukcesu może zostać „opętana” przez własne ambicje i zaniedbać relacje osobiste lub wykorzystać je instrumentalnie. Natomiast, Prorokini, z osoby wysoce intuicyjnej, może stać się odrealnioną istotą, przytłoczoną treściami nieświadomości zbiorowej, tracąc kontakt z obiektywną rzeczywistością. Przez to może być źle zrozumiana lub postrzegana jako "dziwaczka".
Pełnia Psychiczna - Integracja Archetypów
Dla osiągnięcia spełnienia, kobieta powinna doświadczać, integrować i realizować wzorce w całej ich złożoności i głębi. To zadanie może trwać całe życie, lecz gdy kobieta dokona integracji właściwych sobie form strukturalnych, osiągnie ostatecznie pełnię psychiczną. Wówczas "znajdzie właściwe miejsce w nowoczesnym świecie i spełni swoje zadanie kulturowe".
mahr* w kulturze islamu to obowiązkowy dar ślubny, przekazywany pannie młodej przez przyszłego męża w momencie zawarcia małżeństwa, który staje się jej wyłączną własnością i służy jako zabezpieczenie finansowe.
Referencje:
Wolf, T. (1956). Structural Forms of the Feminine Psyche, trans. Paul Watzlawik (Zurich: Students Association, CG Jung Institute, 1956
